'Jo d'n Urste (1922-2015) was het gezicht van carnaval in Striepersgat'
Eén naam zingt jaarlijks rond carnaval weer door Valkenswaard; die van Jo d'n Urste. Nu zijn naam van de voorgevel van het café is verwijderd, zijn stoeptegel spoorloos is en hij tien jaar geleden overleed, is het hoog tijd voor een terugblik op die markante man.
De naam van Jo d’n Urste is bij Valkenswaardenaren vooral bekend vanwege het café op de Markt, dat zijn naam draagt. "Als je in Amsterdam of Volendam zegt dat je uit Valkenswaard komt, zeggen ze meteen: aah: Jo d’n Urste, dat café ken ik!" Aan het woord zijn de heren Jan van Dijk en André Stevens, allebei van de Archiefcommissie van de Stichting Carnavalsviering Striepersgat. Commissielid Ingrid van Keulen ontbreekt. “Voor Jo d’n Urste geldt: ere wie ere toekomt, want hij was ook zeer bekend vanwege carnaval”, zeggen de twee oud-prinsen.
ADA
Dan blijkt dat prins Jo van Leeuwen (zijn échte naam) in het begin eigenlijk geen prins is van Striepersgat, maar van ADA, de eerste Valkenswaardse carnavalsvereniging Anders Dan Anders. “Want de naam Striepersgat is van december 1958, net als de instelling van de Orde van de Bolknak. Jo wordt drie keer prins, toen overigens de énige prins in het dorp, en pas de derde keer is hij prins van Striepersgat”, zo legt André uit. Volgens Jan sluit Jo zich in 1954 aan bij het carnavalsleven in het dorp. “In 1957 werd hij vorst en richtte samen met anderen in 1960 de Stichting op”, zo schudden de heren de jaartallen soepel uit hun mouw. Jo blijkt ruim 25 jaar vorst te zijn geweest, waarna hij wordt gepromoveerd tot groot-vorst.
Jan: “Hij komt aan de naam Jo d’n Urste omdat hij de eerste en de enige prins was met de voornaam Jo. Ikzelf had als prins al twee prinsen vóór me, daarom werd ik Jan de Derde, en Jan Zwarthoed kwam ná mij en werd Jan de Vierde.” Jo van Leeuwen komt zelf met zijn prinsennaam in de tijd dat hij café Bristol runt, op de hoek Leenderweg – Bakkerstraat. Carnavalsvereniging De Gele Rijders wordt daar opgericht. “Maar oorspronkelijk was hij verzekeringsagent”, aldus Jan, “en ging hij met zijn polissen langs de deur. Daardoor leerde hij veel mensen in Valkenswaard kennen, wat hem later als organisator en sponsorzoeker goed van pas kwam.”
Prinsenhof
Van Bristol stapt Jo over naar de Statie, neemt café/dancing Wernaerts over en doopt het om tot ‘Prinsenhof’. André: “Daar zijn de vorstenzittingen begonnen. Wij zaten als Stichting bij Lavrijssen, waar ADA geboren was. De presentatie van de oude en nieuwe prins was steeds bij Lavrijssen, maar de vorstenzittingen waren bij Prinsenhof. Hij trok dat naar zich toe.” Volgens de beide heren deed Jo elk jaar een act tijdens de zittingsavonden, bijvoorbeeld als Nikkelen Nelis of als Charlie Flanel in een schitterend kostuum.
Tijdens het gesprek komt steeds het neusfluitje van Jo ter sprake. “Dat gebruikte hij als Nikkelen Nelis: hij hanteerde een viool en blies dan op zijn fluitje alsof hij viool speelde. Ook gebruikte hij het fluitje in combinatie met een zaag, alsof het een echte zingende zaag was.” Jo blijkt ook op een fietsje te rijden met een dame op zijn schouders. Jan: “Jo had ook een boks-act. Hij deed dan achter de coulissen een hoefijzer in zijn handschoen om de tegenstander te verslaan. Maar die man was zó groot, dat Jo het op een lopen zette!” (1978) Nol van den Avoird blijkt vaak samen met hem de acts te ontwikkelen. “Nol was de eerste spreekstalmeester van de zittingen; samen waren ze een mooi span.”
Aris
Waarom kwamen mensen graag naar Jo? André: “Hij dacht met iedereen mee, soms ook uit eigen financieel belang. Hij was punctueel en perfectionistisch tijdens zijn optredens. Bovendien was hij een opgeruimd persoon en kon anderen enthousiasmeren. Door zijn optredens werd hij het gezicht van de carnaval, ondanks dat hij verder weinig deed voor de Stichting. We hebben veel van hem kunnen profiteren.” Als hij wat ouder wordt, verkoopt Jo zijn Prinsenhof en begint aan de Markt in een voormalige schoenwinkel een café dat de naam Jo d’n Urste krijgt. Hij runt dat samen met zijn dochter Aris. “Zij was een fantastisch entertainer. Zoon Frits begon met De Admiraal, langs Café In de Swaen.”
De twee mannen vertellen dat Jo trouwde met Greet Zwarthoed, de tante van Jan van Dijk. “Wij zijn allemaal nazaten van de Zwarthoedclan”, zegt Jan, en in sneltreinvaart benoemt hij de stamboom van de familie Zwarthoed, met Kees van de Boulevardbar, Jan van de Rigolettobar en Klaas van het visbedrijf. “En de jongste van de meiden was mijn moeder Stien. Je had ook nog Greet en Greetje.” De vrouw van Jo d’n Urste was uitsluitend op de achtergrond aanwezig, volgens hen.
Zakenwereld en middenstand
De heren onderstrepen het succes van het café Jo d’n Urste vooral door toedoen van Aris. “Zij kon de klanten om haar vinger draaien door haar zang. En Jo buurtte intussen met iedereen en trad soms nog wel eens op met zijn neusfluitje.” Volgens André is het de pré van Jo dat hij door zijn werk als verzekeringsagent en nadien als kastelein de zakenwereld en de middenstand van Valkenswaard kende. “En daar was het openbare carnaval goed mee.”
De laatste jaren wordt Jo steeds minder-actief, wordt in 1977 nog ’n keer vorstelijk prins Jo d’n Urste, verlaat de Raad van Elf en wordt lid van de oud-prinsengroep, waar hij lange tijd nog sturend aanwezig is. Uiteraard blijft zijn naam verbonden aan de Gouden Bolknak die hem ten deel valt. Intussen begint hij met de organisatie van de Snoepjesregen vanuit de Nicolaaskerk op 28 december, omdat hij zelf op die dag jarig is. Ook de organisatie van de Pinksterrit kan jarenlang van zijn aanwezigheid en betrokkenheid genieten.
Jammer dat de neonletters Jo d’n Urste uit het straatbeeld zijn verdwenen, en dat ook de straattegel niet meer te vinden is met de tekst ‘Vorst Jo d’n Urste 1956-1980.’ Maar de snoepjesregen blijft.
Meer weten over de historie van Carnaval? Er is een tentoonstelling in De Hofnar: 24 en 25 februari van 09.00 tot 23.00 uur, 26-27-28 februari van 09.00 tot 17.00 uur, 2 maart van 09.00 uur tot 13.30 uur en 3 maart van 10.00 tot 17.00 uur.
Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android
