Oorlogsverhalen op adoptantenbijeenkomst: 'Ik ken jullie niet, maar ik mis jullie'

Tijdens de bijeenkomst van de Stichting Erfgoed 40-45 Valkenswaard en Waalre luisteren belangstellenden naar het verhaal van Miel Andriesse, die in de oorlog onderduikt omdat hij Joods is.

In de zaal van het Huis van Waalre verzamelen zich op woensdagavond zo’n zestig mensen, op uitnodiging van de Stichting. De meeste van hen hebben via deze organisatie een graf geadopteerd van een gesneuvelde militair die begraven ligt op de Valkenswaard War Cemetery aan de Luikerweg. Ook aanwezig de locoburgemeester van Waalre Suzan van de Goor-Gelens en de waarnemend burgemeester van Valkenswaard Han Looijen. Het bestuur wil deze allereerste adoptantenbijeenkomst aangrijpen om de deelnemers extra te motiveren, een stuk voorlichting te geven over de verschillende activiteiten en hen de gelegenheid bieden tot het stellen van vragen. Bovendien is een Joodse gastspreker uitgenodigd uit Achel: Miel Andriesse.

Kind in de oorlog

Theo van de Loo en zijn vrouw Ans ontvangen iedereen in de hal van het Waalrese gemeentehuis. Gastspreker van vanavond, Miel Andriesse, is qua publiciteit door de wol geverfd: hij heeft de afgelopen tijd al enkele tv-optredens achter de rug en regelmatig verzorgt hij een presentatie over zijn leven als Joods jongetje dat onderduikt, en over zijn verdere leven. “Mijn titel is Kind in de oorlog, met alle gevolgen van dien”, vertelt hij vooraf in de ontvangsthal. “Mijn moeder was Joods, dus ik ook. Zo gaat dat volgens de strenge Joodse leer. Mijn ouders hebben de oorlog niet overleefd”, zo vertelt hij. “En er is een connectie met Waalre, want ze zijn hier ondergedoken geweest en verraden.” Na een kop koffie wordt iedereen naar de naastgelegen zaal geleid waar bestuurslid Vera Smiggels de aanwezigen welkom heet en het programma doorneemt.

Secretaris van de stichting, Raimondo Bogaars: “We willen u als adoptanten deze avond voor de eerste keer iets teruggeven voor hetgeen u altijd doet voor het adoptieprogramma. Misschien is het ook leuk de andere adoptanten eens niet te ontmoeten op de begraafplaats, maar op een andere plek.” Daarna neemt hij de gasten mee in de historie van de Britse begraafplaats. Hij ondersteunt zijn presentatie met foto’s van tegenwoordig en vroeger. “De scouting van Valkenswaard heeft het eerste graf geadopteerd van de gesneuvelde militair die door een foto ‘beroemd’ werd: hij hangt als gesneuvelde soldaat uit een tank.”

De Luikerweg als locatie

Op natuurlijke wijze beginnen inwoners van de omgeving bloemen te leggen bij de tijdelijke graven van gesneuvelden, en hiermee start volgens Bogaars eigenlijk het eerste adoptieprogramma. Op 13-10-1944 komt de Deputy Assistent Director Graves Registration and Requiries in Valkenswaard en kijkt waar een militaire begraafplaats kan worden gerealiseerd. Er wordt besloten de Luikerweg als locatie te kiezen voor alle militairen die in de regio zijn gesneuveld.

Op 1 januari 1945 wordt gestart met de aanleg en alle veldgraven uit de regio worden vanaf 30 april geopend om de lichamen aan de Luikerweg te kunnen herbegraven. “De enige echte naam voor de begraafplaats is Valkenswaard War Cemetery. Engels kerkhof is fout, want er liggen niet alleen Engelsen, maar ook Ieren, één Amerikaan en één Duitser.” Er wordt een kadastrale kaart getoond en vakkundig lepelt Raimondo allerlei wetenswaardigheden op. “De begraafplaats is nu officieel Nederlands Defensiegebied.”

Gastspreker Samuel Andriesse wordt in 1942 in Eindhoven geboren als kind van Joodse ouders en vertelt tijdens zijn voordracht dat zijn maar kort van hem kunnen genieten. “Want ik werd al snel afzonderlijk ondergebracht bij een onderduikadres van de Familie Verhees in Helmond.” Andriesse schetst de moeilijke situatie van zijn Joodse ouders die hun eerste en enige kind moeten weggeven. “Mijn moeder heeft me tweemaal het leven geschonken: eenmaal bij de geboorte en de tweede keer toen ze me meegaf aan iemand van het verzet”, zo vertelt Samuel, die voor de veiligheid een nieuwe naam krijgt: Miel. “Ik heb het bij die familie heel goed gehad, en er werd steeds verteld dat ik een kind was van een nichtje uit Den Haag die tbc had.” Zijn roepnaam blijft Miel verder zijn hele leven behouden uit respect voor de mensen die hem zo genoemd hebben en zijn leven hebben gered.

Van de Meerakker en Van Dijk

Op enig moment duiken ook de ouders van Miel onder, in een sportruimte van de tennisvereniging van Aalst. Ze worden voor vijftien gulden verraden en uiteindelijk op 31 januari 1944 vergast in het concentratiekamp Auschwitz. Ook het overgrote deel van Miels familie overkomt dit lot. Naar sinds kort blijkt zijn de ouders Nathan en Clara verraden door Van Dijk en Van de Meerakker uit Waalre. Een bezoek van Miel, na vele jaren, aan Auschwitz, maakt diepe indruk op hem. Hij bidt in het Hebreeuws het gebed voor de doden en zegt hardop: ‘Ik ken jullie niet maar ik mis jullie heel erg.’ Miel besluit om zijn levenservaringen zijn hele leven lang te blijven vertellen, tot de laatste snik.

Agenda

Na dit indringende verhaal, dat iedereen van tijd tot tijd bij de keel grijpt, vertelt bestuurslid Gijs van de Veijfeijke namens de stichting over de activiteiten van het afgelopen jaar en over de toekomstplannen. Uiteraard spelen de festiviteiten rondom de tachtigjarige bevrijding een grote rol in de agenda van de stichting. Hij noemt het pop-up-museum dat door meer dan duizend mensen wordt bezocht, de avond voor de Engelse nabestaanden en het uitgeven van een herdenkingsmunt. Daarnaast zijn enkele boeken uitgegeven, waaronder een vrijheidsboekje voor de schooljeugd. Van de Veijfeijke: “Onze pijlers zijn het doen van onderzoek, het delen van informatie en het verbinden van mensen met elkaar. Geschiedenis leeft alleen maar voort als we haar samen levend houden.”

Op het einde van de bijeenkomst stellen adoptanten nog enkele vragen rondom praktische zaken. Het gezelschap is zeer content over deze eerste adoptantenbijeenkomst en verschillende ideeën worden door de stichting genoteerd om in de toekomst uitgewerkt te gaan worden.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android