Erwin koestert oorlogs-, verzets- en bevrijdingsverzameling: 'Ik ben nog lang niet klaar'

Al is de omvang nog niet groot, de collectie van Erwin over de Tweede Wereldoorlog in relatie tot Valkenswaard mag gerust als het zoveelste museum benoemd worden. De bevlogen inwoner laat iedereen bovendien meegenieten via de Facebookpagina 'Valkenswaard in de Oorlog'.

Erwin (hij gebruikt liever zijn achternaam niet) brengt koffie en vertelt intussen over zijn expositie in het Pannenkoekenhuis, enkele jaren geleden. “Ik vond dat er destijds veel te weinig aandacht werd besteed aan Valkenswaardse oorlogsslachtoffers”, zo begint de gastheer zijn relaas. Op Marktplaats treft hij plotsklaps heel veel bidprentjes aan van oorlogsslachtoffers uit Valkenswaard en koopt die, als begin van een nieuwe hobby.

Hij zet vervolgens de Facebookpagina 'Valkenswaard in de Oorlog' op en neemt zich voor om regelmatig een stuk over iemand te plaatsen. “Ik begon met een verhaal over Jan Poppeliers, die op 10 mei 1940 sneuvelde in een bunker in Cuijk. Het artikel trok best wel veel mensen. Veel lezers raakten erbij betrokken en er ontstond een leuke interactie.”

Erwin gaat her en der interviews afnemen en zoekt naar overblijfselen van die tijd. “Mijn hoofdverzameling is inmiddels best wel Duits gerelateerd. Want die kant van de geschiedenis is minder bekend en hoort ook gewoon bij die periode. Ik weet dat het soms best wel rare gezichten geeft, maar ik merk dat mensen het ook interessant vinden.”

Buchanan-Jardin

Na twintig jaar onderzoek in Nederland, Engeland en Duitsland en het verzamelen van allerlei objecten en documenten, heeft Erwin zich inmiddels diep ingegraven in de oorlogsmaterie. Hij heeft ook contact met allerlei collega’s binnen en buiten het dorp en verwerft allerlei dagboeken en getuigenverklaringen. "Ik had briefcontact met één van de bevrijders, Lieutenant Buchanan-Jardin van het Second Household Cavalry Regiment, die in Schotland woonde. Hij was van adel en het vliegtuig dat daar in 1988 verongelukte, lag op zijn landgoed. Zo zie je dat ik uiteindelijk overal contacten heb gekregen."

Door al zijn onderzoeken wordt Erwin regelmatig om assistentie gevraagd bij nabestaanden die gegevens zoeken of bij het samenstellen van boekwerken over de oorlog en de bevrijding. Ook geeft hij een 'battlefieldtour' voor nabestaanden van een buitenlandse familie die hem daar om vraagt.

Paspoorten en de verhalen

Dan zet hij een bakje op tafel met daarin verschillende Duitse militaire paspoorten uit de oorlogstijd. “Het eerste paspoort dat ik kreeg, was van een militair die volgens aantekeningen daarin op 17 september 1944 een 'Nachkampftag' had, wat wil zeggen dat hij op die dag een man-tegen-mangevecht voerde. Na drie gevechten kreeg je dan een medaille."

Erwin legt uit dat men in die tijd een 'Soldbuch' en een 'Wehrpas' heeft. “Een Soldbuch is het militaire identiteitszakboekje, terwijl de Wehrpas het burgerpaspoort is. Het Soldbuch had je altijd op zak en als je bijvoorbeeld een medaille kreeg, werd dat daarin aangetekend, met een handtekening van de leidinggevende.”

Erwin slaat het ene na het andere boekje open. “Dit verzamelen is erg interessant, want het is zeer persoonlijk en zo’n document toont allerlei data die de geschiedenis van de bevrijding van Valkenswaard steeds duidelijker en nauwkeuriger blootleggen.”

Erwin kan uren vertellen, alleen al over de twee soorten boekjes. En weer pakt hij een exemplaar om allerlei wetenswaardigheden over deze militair te vertellen die deel uitmaakt van de bevrijdingsacties van september 1944. Het gaat over strafcompagnies, wondcodes, ziekenhuisopname, uitrustingsstukken die geregistreerd zijn, inentingen en zelfs een verklaring dat een horloge daadwerkelijk eigendom is van de betreffende soldaat.

'Valkenswaard in staat van oorlog'

Na een inkijk in de passie van Erwin, gaat hij de trap op naar boven en showt op een kamer zijn verzameling. Je ziet een aantal vitrines, waarin kledingstukken, emblemen, boekjes, geschriften, uniformonderdelen, helmen, bidprentjes en foto’s liggen. Aan de wand enkele affiches, waaronder de officiële bekendmaking dat Valkenswaard met ingang van 1 september 1939 in staat van oorlog is, met de handtekening van burgemeester Elise Kuijpers van Valkenswaard.

Tussen een aantal vitrines staat een paspop in militair tenue en Edwin zegt: “Dit is een Engelse tankman van de Welsh Guards. Dat zie je aan zijn embleem. Het stelt Buchanan-Jardin voor.” Hij laat de bekende foto zien van Buchanan-Jardin in Borkel en Schaft, samen met onder andere Jan Maas. “Buchanan-Jardin draagt net als op deze foto dit uniform, samen met verrekijker, koptelefoon en een stofbril. Alleen heeft ie nu even een andere baret op.”

Bijzondere attributen

Erwin laat spullen zien van Leo Verdonk, die in Oberndorf om het leven is gekomen, waaronder zijn oorlogszakboekje, zijn verlofpas en foto’s van het graf. “Hier liggen attributen zoals emblemen van de Irish Guards die Valkenswaard bevrijd hebben.” Onderin ligt de helm van een militaire EHBO'er en ernaast liggen sigaretten die in Valkenswaard zijn achtergebleven. Er staat een grote kogelhuls die op de Luikerweg is gevonden, uit een 88 cm FLAK (FlugAbwehrKanon). “Iemand met een metaaldetector vond 25 identificatieplaatjes van militairen. Die zijn van drie Duitse luchtmachteenheden met zelfs nog opeenvolgende nummers. Bijzonder, hè?”

Dan wijst hij op enkele medailles van Thomas Gray, die in Valkenswaard begraven ligt. “Ik had contact met zijn vrouw, zag haar elk jaar bij de herdenking en omdat de familie in Portugal woont, kreeg ik deze medailles. Elk jaar tijdens de herdenking zet ik ze bij het graf.” Voorzichtig noemt hij deze drie ingelijste medailles een topstuk van zijn collectie.

Over Erwin zijn opa

Erwin vertelt nog kort over Jan Rijnders, verzetsman in Valkenswaard, en wijst op een witte armband met de rode letters 'P.A.N.'. Behalve dat de verzameling zo bijzonder is, blijkt Erwin ook een uitmuntende verteller. Hij is goed op de hoogte van allerlei details maar kent ook de grote lijn. Over allerlei personen weet Erwin zaken te vertellen, maar ook over regimenten en allerlei andere legereenheden.

Op het einde van de ontmoeting zegt Erwin: “Over mijn opa, een Duitser die wees was, is nog te weinig bekend. Hij trouwde op 20 januari 1940 en zat op dat moment bij de Nederlandse artillerie en vocht in het Nederlandse leger. Daar zou ik nog wel van alles over willen uitzoeken, over zijn eenheid, over eventuele medailles enzovoort. We zijn nog lang niet klaar, hè.”

Komende tijd zal met de collectie een tentoonstelling worden opgezet in het dorp. Mogelijk op meerdere plekken tegelijk.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android