Presentatiemiddag 'Je Moerstaal' bescheiden succes: ''t Is sunt dae overal 't platpraote zal uitsterve'

De Boekenweek viert ook in Valkenswaard het 90-jarig jubileum. Alles draait om 'Je Moerstaal'; de taal waarin je je thuisvoelt. Dat kan het Nederlands zijn, maar ook straattaal, dialect of een andere taal die vertrouwd aanvoelt. Bibliotheek, heemkundekring, Schrijfcafé en Tongval slaan handen ineen.

Gelukkig is er in de bibliotheek in De Hofnar altijd beweging. Die bedrijvigheid wordt intensiever als het woensdagmiddag is. Gelukkig maar, want het nut van lezen en dus van taal kan niet voldoende worden onderstreept. Vanwege de jubilerende Boekenweek wordt het dialect, het plat praten of je moerstaal breed uitgedragen. Bibliotheek De Kempen/Valkenswaard organiseert samen met de heemkundekring, werkgroep Tongval en het Schrijfcafé een middag in de bieb waarop iedereen wordt uitgenodigd iets te vertellen of voor te lezen óver dialect of in het dialect. Ook luisteraars zijn welkom.

Lilian Martens van de bibliotheek: “Allereerst krijg je een leuke linnen tas met teksten over de Boekenweek. Verder is het Schrijfcafé onder leiding van Ans Boelens vorige week bezig geweest met een speciaal Schrijfcafé met het onderwerp Je Moerstaal. Daar waren de Heemkunde en Tongval ook aanwezig en daaruit zijn initiatieven ontstaan voor deze bijeenkomst.” Vanuit verschillende hoeken zal iemand een tekst voorlezen die men zelf heeft geschreven, of voorleest uit een boek. “Ook gezegdes werden die avond onder de loep genomen.”

Hollen en roepen

Ook het gevoel van taal uiten komt aan de orde. Lilian: “Je kunt op verschillende manier iets zeggen. Het boekenweek-essay van Paulien Cornelisse gaat ook over de vele manieren waarop je woorden kunt kiezen.” Je Moerstaal blijkt volgens Lilian ook sterk af te hangen van het milieu waar je uit voortgekomen bent. Intussen lopen grote en kleine mensen door de bieb, sommigen hollen, anderen roepen en de telefoon rinkelt. Belastingadviseurs verlenen op dit moment assistentie voor mensen die hulp nodig hebben bij het invullen van papieren, en af en toe ploft een teruggebracht boek in een daarvoor bestemde bak. “Er wordt nu ook op dino’s gejaagd, een eenmalige activiteit. Op zich wel leuk dat er zoveel reuring is.”

Ans Boelens vindt het moeilijk om extra luisteraars binnen te halen. “De meeste mensen die hier nu zitten hebben zelf geschreven. Het gaat om Je Moerstaal, dus het hoeft niet per se Brabants te zijn en het kan ook over gewoontes gaan.” Een groepje van vijftien personen zit klaar, en na de opening door Lilian en Ans volgt de eerste voordracht, door Ans. Het gaat over verwarringen die ontstaan als mensen in een groepje komen waarbij ze bang zijn niet verstaan te worden of waar dialect niet gepast is. Ik was schoolverpleegkundige in Reusel en onderzocht leerlingen van groep vijf. Een vader probeerde formeel te spreken over het bedplassen van zijn zoontje. Ten einde raad stapte hij over naar het dialect.

Daarna is Tilly aan de beurt. Ze is gezeten in een grote roze bibliotheekstoel en leest het stuk Gi ons dialect n’r de mallemoer. In Valkenswaards dialect vertelt ze over een reis op de Zonnebloem-boot met een grote verscheidenheid aan gasten uit alle windstreken. ’t Is vur mèn altèd ’n spelleke um te prakkezere waor ze vandaon komme, zo klinkt het. Ze tipt in haar verhaal het verschil aan tussen dialect en plat praten. Vanaf een notitieblok leest een andere dame een klein stukje uit haar werk voor met als thema Hij begrijpt mij niet. Intussen blijkt niet iedere voordracht goed verstaanbaar te zijn. Sommige aanwezigen moeten op het puntje van hun stoel zitten om iets mee te krijgen van het proza die wordt voorgelezen. Dat is jammer.

Inmiddels blijkt er één persoon aan te schuiven die spontaan komt luisteren naar wat er verteld wordt. De enige heer uit het gezelschap vertelt over zijn thuistaal van vroeger: het Valkenswirds. Zijn familie komt niet alleen uit Valkenswaard, maar ook uit Limburg, Veldhoven en uit Bels. Ook hij heeft aandacht voor gezegden die typisch zijn voor bepaalde streken. En as ge in ons durp mee hoogHollands afkwamt, konde mee buite gaon speule. Toos laat daarna een stukje horen over wat er gebeurt als je elkaar kunt vinden in de taal waarin je bent opgevoed. Het draait om het familieverhaal van een kruideniersfamilie in Oirschot, waar zes dagen per week hard gewerkt wordt en waar het Algemeen Beschaafd Nederlands verschuift naar Oirskots en Valkeswirds.

Schoevele

Joke komt naar voren en vertelt dat Valkenswaard niet alleen ut turrep is, mar Ginneve, Dilshurk, de Zilberg en Venbergen hurt ‘r ok bij. Als Ans een stuk heeft gedeclameerd van de afwezige Thea Houbraken over een aorig mèske, leest de volgende kandidate over de grote schoonmaak. De huisvrouwe van vruuger wete nog wel wa da waor. Na een kopje koffie gaat de bijeenkomst verder en laat Riek Boelens van zich horen. Zij schrijft tijdens het Schrijfcafé naar aanleiding van de startzin: Ik was in den hof aon het schoevele. Mientje van werkgroep Tongval leest eigen werk voor met als titel Kiendjes van de kijnder en Toos van Riet komt met haar tweede verhaal. Steeds volgt een bescheiden applaus na iedere voordracht.

Op het einde wordt een gedicht voorgelezen van Bernice Dings en krijgt Tilly opnieuw de gelegenheid met M’n Brabantse taol. Mientje Kwinten maakt iedereen deelgenoot van het oppassen op de kleinkinderen en over het verschil van taalgebruik tussen een bezem en een bessem. Na een voordracht van Evert Meijs, in het dialect, over een groot gezin dat op bezoek is in het seminarie, wordt de bijeenkomst gesloten. Op de valreep wordt nog aandacht gevraagd voor de beide vitrines in de bieb, die door de Heemkundekring zijn ingericht naar het boekenweekthema.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android