Een ode aan het carillon van Valkenswaard: 'Soms zelfs een nummer uit de Top 2000'

We ontvingen een bijzondere ode aan de carillonspelers van Valkenswaard. Onderstaand stuk is geschreven door Walter van Velden uit Peer, België.

Gisteren hoorde ik in Roermond een draaiorgel. Het was lang geleden. Meteen herkende ik het kenmerkende geluid: het mechanisch geschut van het muntjesbakje, de opgetogen blikken van passanten en de guitige kop van de orgelist die achter zijn instrument verdween als een illusionist in zijn act. In één seconde wist ik het zeker: ik ben in Nederland. En ik voelde me thuis.

Vandaag wandelde ik door Valkenswaard en hoorde opnieuw muziek – ditmaal uit een andere hoogte. Het carillon van de kerk speelde vrolijke deuntjes, gedragen door de wind, als een onzichtbare gastheer die de stad begroette. En het viel me op: het waren moderne melodieën. Geen barok of psalm, maar herkenbare popliedjes. Soms zelfs een nummer uit de Top 2000. Die herkenning is veel waard. Je kijkt omhoog en denkt: hé, dit ken ik. Het maakt de torenmenselijkheid tastbaar.

In de Belgische plaats waar ik woon, klinkt het carillon ook – maar daar regeert de voorspelbaarheid. De melodie is bijna altijd dezelfde. Sari Marijs speelt de hoofdrol, met de regelmaat van een klok. Alsof er een mechanische beiaardier hoog in de toren zit – eentje die nooit slaapt, maar ook nooit iets nieuws ziet. Rob de Nijs, om maar iets te noemen, heeft er nog nooit geklonken. En dat is jammer. Want muziek uit de hoogte heeft de kracht om ons even op te tillen – maar dan moet het wel leven.

Ik ben opgegroeid in Delft. Daar zat ik op school in het centrum. Dagelijks hoorde ik het carillon van de Nieuwe Kerk. In de weekenden kwam het draaiorgel door de winkelstraten. Voor mij zijn die klanken even vanzelfsprekend als de geur van stroopwafels of het geluid van een fietsbel. Ze maken deel uit van een geluidspalet dat typisch Nederlands is – net als de luchten van Ruysdael of de gevels van de grachtengordel.

Het draaiorgel: nostalgie op wielen

Het draaiorgel is in essentie een mobiel feest. De klanken zijn vrolijk, de melodieën vaak herkenbaar. Het is een instrument dat beweegt, zowel fysiek als emotioneel. Je hoort het voor je het ziet, en als het dan de hoek omkomt, trekt het mensen uit hun haast. Kinderen dansen, ouderen glimlachen. Het is volkscultuur pur sang, in beweging gebracht door handen die draaien. In een tijd waarin alles digitaal is, biedt het draaiorgel iets unieks: een collectieve ervaring, hier en nu, op straat, tussen mensen.

Het carillon: de stem van de stad

Het carillon is anders. Het staat stil, hoog in een toren, en klinkt over de stad heen. Niemand ziet de beiaardier, maar iedereen hoort hem. De muziek komt uit de lucht en daalt neer als een herinnering aan iets wat je dacht vergeten te zijn. De moderne beiaardier weet dat: hij speelt niet alleen Bach, maar ook Stromae, Queen of ABBA. Niet om populair te doen, maar om aan te sluiten. Want klanken zijn bruggen. Tussen tijden. Tussen mensen.

Sfeermakers met karakter

Wat draaiorgel en carillon verbindt, is hun vermogen om sfeer te maken in de publieke ruimte. Ze zijn niet opdringerig, maar uitnodigend. Niet commercieel, maar gemeenschapsvormend. Ze brengen muziek waar je het niet verwacht, en precies daarom maken ze indruk. Ze zetten de toon van een stad zonder versterker. Ze zijn klankbakens van een tijd waarin muziek nog letterlijk uit de lucht kwam vallen.

Behouden wat klopt

We leven in een tijd waarin de publieke ruimte steeds meer geprivatiseerd wordt. Muziek komt uit oortjes, stilte wordt zeldzaam. Juist daarom zijn het draaiorgel en het carillon zo waardevol. Ze brengen geen lawaai, maar betekenis. Ze herinneren ons eraan dat geluid ook iets gemeenschappelijks kan zijn – iets wat ons verbindt. Maar dat kan alleen als we het levend houden. Niet met klokken die eeuwig hetzelfde zien en hetzelfde spelen, maar met muziek die ademt. Met verhalen in klank. Herkenbaar, eigentijds én geworteld.

Laten we deze oer-Hollandse sfeermakers dus koesteren. Niet alleen als erfgoed, maar als levende instrumenten die onze steden en dorpen kleur geven. Want zoals je een stad herkent aan haar silhouet, herken je een thuis aan zijn klank.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android