Dit is waarom burgemeesters een ambtsketen dragen

We staan er nauwelijks bij stil: de burgemeester draagt van tijd tot tijd zijn ambtsketen. Hierdoor is hij te onderscheiden van het gewone volk. Bovendien geeft de keten ‘decorum’. Bij de ingebruikname van een nieuw bankje aan de Luikerweg en Antwerpsebaan hing de ambtsketen ook weer over zijn schouders. Vanwaar die gewoonte?

In 1852 ontstond in Nederland een nieuwe gemeentewet. Daarin moest een keuze gemaakt worden tussen een sjerp of een penning aan een lint of ketting. De penning kreeg de voorkeur. Lang werd gediscussieerd of de penning aan een oranje lint of aan een keten moest komen hangen. Het werd uiteindelijk een zilveren penning aan een zilveren keten of aan een oranje zijden lint. De penning moest aan één kant het Rijkswapen bevatten en aan de andere kant het wapen van de gemeente. Indien de gemeente niet over een wapen beschikte, kon met de naam worden volstaan.

Zilveren keten
Al snel kozen de meeste gemeenten voor een eenvoudige zilveren ketting met ovalen schakels. Tot op heden gebruiken nog vele gemeenten deze ketting. Verschillende gemeenten echter verfraaiden de eenvoudige ketting om de eigenheid van de gemeente meer tot uitdrukking te brengen.

Nieuw werd in Nederland dat de keten geschonken kon worden aan de gemeente. Zo bestond in het Brabantse Eersel een bankinstelling 75 jaar. Aangezien de ambtsketen volledig versleten was, besloot de bank om een nieuwe zilveren keten te laten ontwerpen. Deze werd in 1977 aan de gemeente geschonken. Het was een exemplaar met daarop aangebracht drie schildjes van de drie kerkdorpen Eersel, Duizel en Steensel. Onderaan was een schild aangebracht met het gemeentelogo.

Toen jaren later nog drie deelgemeenten aan de gemeente werden toegevoegd (Vessem, Wintelre en Knegsel), werden ook drie nieuwe schildjes toegevoegd.

De ambtsketen die burgemeester Anton Ederveen draagt, is ook voorzien van meerdere schilden. Onderaan hangt het wapen van Valkenswaard, rechts het wapen van de vroegere gemeente Borkel en Schaft en links het wapen van Dommelen. Bovendien is aan de achterzijde (rugzijde) van de ambtsketen een afbeelding van een valk aangebracht.

Wanneer te dragen?
In het Nederlandse Staatsblad van 16 november 1852 valt te lezen dat de Nederlandse burgemeester zijn onderscheidingsteken draagt als hij de vergadering van de gemeenteraad voorzit. Ook in geval van brand moet hij het teken dragen, of bij oproerige beweging, bij samenscholing of andere stoornis der openbare orde. Ook op momenten dat de eerste burger openbare bevelen geeft en wanneer hij bij plechtige gelegenheden opkomt namens de gemeente. In de praktijk van alledag blijkt dat de burgemeester de keten niet draagt bij zakelijke gebeurtenissen zoals het voorzitten van een crisisteam.

Onderzoek
In Nederland werd enkele jaren geleden een werkgroep ingesteld om te onderzoeken hoe in de toekomst om te gaan met het onderscheidingsteken van de burgemeester. Zo werden in 1998 twaalf ontwerpers uitgenodigd om de wensen van burgemeesters te onderzoeken. Zij kregen de opdracht om aan de hand van de opmerkingen een nieuw voorstel te doen in de wetenschap dat de zilveren penning met de twee wapens moet blijven. Verder werden vier criteria genoemd:
- De waardigheid van het ambt moet in ere worden gehouden
- De draagbaarheid en de verplaatsbaarheid van de keten
- De symbolische en functionele waarde van de ambtsketen
- De geschiktheid voor mannelijke en vrouwelijke dragers

Dit onderzoek heeft nog niet geleid tot een wetswijziging.

Loco-burgemeester
De keten wordt in heel veel landen gebruikt. Ook staatshoofden onderscheiden zich door het dragen van de keten. In Engeland heeft de burgemeester als symbool van waardigheid niet alleen de ambtsketen maar ook een staf, de ‘mace’ genaamd. Deze kan uiteindelijk nog worden vervangen door een eenvoudige stok met fraaie knop en wordt gebruikt bij bepaalde ceremoniële gelegenheden.

Bij afwezigheid van de burgemeester kan de keten gedragen worden door de loco-burgemeester, in tegenstelling tot de Belgische burgemeesterssjerp, die niet overdraagbaar is. Nederlandse wethouders hebben - in tegenstelling tot hun Belgische collega-schepenen - géén onderscheidingsteken.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android