Merellaan en Eksterlaan officieel beschermd dorpsgezicht

Valkenswaard is trots op de twee straten die voorzien zijn van de houten Oostenrijkse woningen. Daarom is enkele jaren geleden de procedure opgestart om het gebied aan te wijzen als beschermd dorpsgezicht. Inmiddels is de toewijzing een feit en dragen de Merellaan en de Eksterlaan deze unieke titel, als eerste in Valkenswaard.

Oorspronkelijk betreft het twee verschillende projecten. Omdat er na de Tweede Wereldoorlog sprake is van woningnood, wil Philips - met een diamantboorderij, gevestigd aan de Geenhovensedreef - voor haar medewerkers voorzien in huurwoningen. Philips importeert daarom prefab-woningen uit Oostenrijk. De betaling aan Oostenrijk vindt plaats in de vorm van levering van aardappelen. Er komen in 1947 veertien van deze vrijstaande woningen aan de Merellaan, die Philips realiseert. Een jaar later bouwt de gemeente aan de Eksterlaan zes blokken van dubbele houten woningen. Aanvankelijk gescheiden door de spoorbaan, nu door het fietspad naar Waalre.

Cultuurhistorische beschrijving
Doel van het beschermen van dit gebied is vooral het behouden van de typische houten woningen, het groen en de openbare bestrating. Kortom: het gehele huidige straatbeeld. Als je door de twee straten wandelt, valt het specifieke karakter van deze wijk onmiddellijk op. Aangezien het geen doorgaande wegen zijn, is er weinig verkeer en is dit unieke plekje een lust voor het oog. Huub van Melick woont aan de Merellaan en is naar zijn zeggen de langst zittende bewoner vanaf 1981. “Ik woonde hier aanvankelijk met mijn vrouw, die inmiddels is overleden. Zij werkte bij Philips en had voorrang om dit huis te mogen huren.” Al laat een cultuurhistorische beschrijving iets anders zien, Van Melick vertelt dat de woningen oorspronkelijk bedoeld zijn om het hoger personeel een onbezorgde oude dag te bezorgen. Inmiddels zijn alle woningen privé-eigendom.

Alles is functioneel
Huub van Melick herinnert zich maar al te goed dat de woningen eerst met kolen worden gestookt en daarna worden verwarmd met olie. “Nu heeft iedereen centrale verwarming, alleen ik heb nog gevelkachels.” Zijn woning doet van binnen knus aan. Vloeren, wanden en plafonds zijn van hout. Het geluid wordt wat gedempt, misschien ook door de vele boeken die zijn bibliotheek telt. De ramen zijn in verhouding niet zo groot en er is buiten een weelderige plantengroei, waardoor er relatief weinig licht binnen valt. Er zijn geen versierende elementen aan de binnen- of buitenzijde; alles is functioneel. Van Melick: “Er is weinig parkeergelegenheid in de straat, mede doordat er geen trottoirs zijn. Vroeger kwam iedereen met de fiets en met je 18e kreeg je soms een brommer. Nu is dat anders.”

Betalen met radio’s
Peter van Iersel woont sinds 2011 aan de Eksterlaan en weet van het importeren door het bedrijf Thermobouw. “Onze woningen werden als bouwpakket geleverd door de Oostenrijkse Thermobau GMBH uit Wenen. Betaling geschiedde niet alleen met aardappelen, maar ook met zaden, conserven in blik en zelfs met Philips-radio’s.” Volgens de Valkenswaardenaar kostte een woning ongeveer 19.000 gulden en zijn er in ons land op 47 locaties rond de 800 geplaatst.

Zoals vele buren, heeft ook Van Iersel aan zijn woning verbouwd. “Iedereen doet dat op zijn manier, maar voor mij is ‘in de geest van het huis’ bepalend geweest. De grap is dat deze manier van bouwen (in hout) weer steeds meer toegepast gaat worden. Gezien onze klimaatdoelen is hout weer een belangrijke grondstof voor woningbouw geworden”, zo legt hij uit.

Nadeel
“Ik ben blij dat onze buurt is aangewezen tot beschermd dorpsgezicht, het is immers een stukje geschiedenis”, aldus Van Iersel, die echter ook over de keerzijde spreekt. “Nadeel is dat je als eigenaar niet zomaar van alles aan het uiterlijk van de woning mag doen. Maar persoonlijk heb ik daar niet zo’n moeite mee. Het voorkomt ook dat er bouwsels naast elkaar komen te staan die achteraf gezien niet altijd even harmonieus zijn”, zo besluit hij.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android