Van bosje tot bolknak: het slot van de sigarenserie

De sigarenindustrie neemt in de plaatselijke geschiedenis een belangrijke plaats in. Er is na historisch onderzoek al veel over geschreven. Valkenswaard24 startte met het interviewen van personen die daadwerkelijk in de Valkenswaardse sigarenfabrieken gewerkt hebben, als aanvulling op het archiefonderzoek. Deze serie eindigt vandaag met een zoektocht naar zichtbare herinneringen van nu.

Natuurlijk is het Valkerij en Sigaren Museum aan de Oranje Nassaustraat een prachtige plek waar je nog kunt zien hoe de sigarenmakerij in Valkenswaard heeft gebloeid. Daarnaast zijn er verschillende straatnamen die herinneren aan de sigarenindustrie zoals De Hofnar (vastgesteld in 1994), naar de sigarenfabriek die op de plaats van het huidige gemeentehuis heeft gestaan. Het Willem-II-Plein (1999), naar de sigarenfabriek op de hoek van de Valkenierstraat en Hoogstraat. Het Kerverijplein (2001) en de Kerverijstraat (2004), naar het snijden van tabaksbladeren. Het Van Bestpark (2009) en de Frans van Beststraat (1959) herinneren aan de oprichters van de eerste sigarenfabriek achter hun huis aan de Markt. De UNA-straat herinnert aan Uitspanning Na Arbeid, de fabrieksharmonie uit 1877, van de fabriek van de Gebroeders Van Best.

Deksels en namen
In het plaveisel nabij de Willem II-appartementen en in het Van Bestpark bevinden zich putdeksels waarin tabaksbladeren zijn uitgesneden en op verschillende plekken in de gemeente bevinden zich koperen trottoirtegels met daarop een tabaksblad of een rolmesje uit de sigarenindustrie. Bij hetzelfde Willem II-complex staat aan de Eindhovenseweg het reusachtige beeld: De Sigarenmaker, vervaardigd door Spronken in 1966. Gebouwen dragen hier namen van de sigarenindustrie. De Landman: de pijptabak van de firma Van Best. Montagnard was de naam van sigaren die Van Best in 1899 produceerde. Uiteraard staan er nog voormalige sigarenfabrieken zoals bijvoorbeeld aan de Meerstraat ‘Bateko’ en ‘Lord Carnarvon’ aan de Karel Mollenstraat-Noord (1926). Geruime tijd heeft muziekgezelschap De Dekbleykes (naar het dekblad van de sigaar) muziek gemaakt om vooral ouderen een aangename middag te bezorgen.

Beiaard
In de hal van de Willem II-appartementen staat een vitrine met objecten uit de tijd van toen, foto’s hangen aan de muur en er staat een heuse pers met vormplanken voor de poppen. Daan Baeten heeft natuurlijk een compleet museum in Bergeijk, met daarin diverse voorwerpen uit Valkenswaard. De naam van industrieel Frans van Best staat - samen met zijn vrouw Etty Wiegersma - vereeuwigd op een plaquette in de Nicolaaskerk. In 1959 schonken zij de gemeenschap het carillon met veertig klokken, vanwege hun veertigjarig huwelijk. Dagelijks is dit fantastische instrument meermalen hoorbaar vanuit de toren, ofwel elektronisch aangestuurd ofwel bespeeld door de beiaardier. Bij Toon en Chris Peels in de Bosstraat ligt nog een aardewerk gedenkbord in de kast. Sigarenmaker/werkmeester vader Peels werd dat geschonken door de Katholieke Bond van Werkmeesters.

In de wolken
Ook het jaarlijkse carnaval herinnert ons aan de sigarenindustrie die decennialang de boventoon voerde. Striepersgat herinnert ons aan het striepen van het tabaksblad. Inwoners luiteren naar de naam Striepers en Strieperinnen en de officiële carnavalskrant heet De Strieper. En wat te denken van het carnavalslied van Striepersgat: Cigar City?

Misschien zou het fijn zijn dat ook in één van de vitrines in de hal van het gemeentehuis met enkele objecten aandacht wordt besteed aan de eens zo belangrijke sigarenindustrie van Valkenswaard.

In 2016 wordt in het Van Bestpark een beeld van kunstenaar Jos Willems onthuld met de naam ‘in de wolken’. Een persoon draagt een grote bolknak op de schouder.

Maar de beste ‘bewijzen’ zijn natuurlijk de mensen die heden ten dage nog steeds sigaren roken, al worden de Bolknakken of de Corona’s niet meer in Valkenswaard vervaardigd. Als hommage aan de makers en de rokers van toen en nu staat bij dit artikel opnieuw een foto van de sigaar rokende Erik Hartjes.

Dank aan alle informanten die de afgelopen maanden voor Valkenswaard24 meewerkten aan deze serie. Chapeau! Reacties zijn te allen tijde welkom via redactie@valkenswaard24.nl, Facebook of de app.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android