Teutenbeelden vertellen regiogeschiedenis

Op het binnenplein van het stadhuis van Hamont staat een prachtig bronzen beeld van een teut. Het symboliseert de periode waarin handelaren (teuten) uit onze regio er elk jaar weer maandenlang op uit trokken om handel te drijven in Nederland, Vlaanderen, Duitsland, Denemarken en noem maar op. Luyksgestel en Kaulille hebben ook een beeld en in Lommel staan er zelfs twee. Ook Eksel is verrijkt met een beeltenis van een teut of leurder. We hebben het dan ruwweg over een beroep in de zeventiende en de achttiende eeuw.

In het stadhuis van Hamont staat een beeldje van een teut. Een textielteut wel te verstaan; handelend in dekens, kant, linnen en zo meer. Gemaakt van gebakken klei, vervaardigd door Gaby Vandenbergh uit Pelt. Het wordt aangeboden aan het stadsbestuur bij gelegenheid van het 2 keer 11-jarig bestaan van SCV De Teutepeuters, in het seizoen 1981-1982. De teut heeft een grote wijde mantel om, hoed op en stok in de hand. Naast het beeldje staat de tas van de teut.
Later komt er een nieuw ontwerp; een groot houten beeld, dat een plaats krijgt in de hal van het stadhuis. Theo Groenen maakt in 1990 deze teut met grote hoed, snor en rollen textiel op zijn rug en rechterarm. Maar helaas wordt het beeld in januari 2005 ontvreemd.

Brons op het binnenplein
In 1993 schenkt de carnavalsvereniging een nieuw beeld aan Hamont-Achel: een bronzen kopie. Mede door veel inspanningen van de secretaris van de vereniging, Noël Van den Rul, is het mogelijk om nóg een nieuw houten textielteutenbeeldje (75 centimeter) te laten maken vanwege de bijzondere datum van 11-11-11, door kunstenaar Nand Hendrix uit Leopoldsburg. Het wordt die dag om 11.11 uur aan de gemeente geschonken en prijkt nu ook in het stadhuis. Hamontenaar Giel Mans bezit een gipsen beeldje van een ‘elleteut’, gemaakt door kunstenaar en docent Lou Boonman uit Pelt.

Lommel eert de teuten dubbel
Op het marktplein van Lommel staat een teutenbeeld als eerbetoon aan de rondtrekkende handelaars die al vanaf de 16de eeuw in Lommel actief zijn. Door de teutenhandel verwerft Lommel een relatief hoge welstand. Kunstenaar Hiëronymus Reijniers uit Lommel maakt in opdracht van de gemeente het beeld, uit Duitse rode zandsteen. De koperteut is een kleine figuur, met grote hoed, schoudertas om en enkele potten op zijn rug en wordt in 1983 onthuld.
Hiëronymus maakt voor de stad Lommel nóg een teut. “Dát beeld kwam te staan in de Lommelse buurtschap Hees, op de binnenplaats van het winkelcentrum, naast warenhuis DeNopri, aan de Jan Frans Willemsstraat. Dat beeld is wel twee keer zo groot dan het andere”, aldus Hiëronymus. Zonder hoofddeksel, overigens. ’26-06-1985’ staat in een witte steen gegraveerd.

Ambassadeur onthult koperteut van Luyksgestel
In Eersel en Luyksgestel wonen vooral koperteuten. Zij hebben hun vest vol hangen met potten en pannen, om deze te verkopen. Maar ook repareren ze op hun tochten koperen keukengerei. De teuten van Luyksgestel stichten grote handelscentra in Denemarken en verkrijgen zo een monopolypositie in de koperhandel. Op 16 september 1972 onthult de ambassadeur van Denemarken, Sigurd Christensen in het centrum van Luyksgestel het bronzen kunstwerk van een koperteut. Beeldhouwer Peter Roovers (1902-1993) is de maker van de ‘ambulante ketellapper’, die hoog op een stenen sokkel is geplaatst. De plaatselijke carnavalsvereniging voert de naam ‘Teuten’ en het dorp wordt elk jaar enkele weken omgetoverd in ‘Teutendorp’.

Kaulille
Jan Brouns maakt voor Kaulille ook een teutenbeeld, in 2009, rondom de 750ste verjaardag van het dorp op 12 en 13 september van dat jaar. Het is een geschenk van de Heemkundekring Kaulille, op voorstel van Fons Evens, die in 2008 een boek schrijft over de Kauliller teuten (‘Cameraeden in coopmanschap teutencompagnieën uit Kaulille 18^de - 20^ste eeuw’). Het beeld staat te pronken in cultureel centrum De Kroon. De teut heeft een lange stok over zijn schouder en op zijn rug draagt hij een rugzak. Met zijn linkerhand draagt hij een klein zakje.

Vanwege de vijfjarige teutenfeesten en het 105-jarig bestaan van jeugdbeweging KSA, wordt op 12 augustus 2016 een teutenbeeld onthuld op het Marktplein van Eksel van Hechtelaar Boud Ceysens, zelf nazaat van een teutenfamilie. Het beeld krijgt de naam ‘Thijs de Teut’. Ceysens doet onderzoek naar de kledij van een teut en zo ontstaat een levensgroot beeld van roodkoper. De handen en het gezicht zijn precies gelijk aan gezicht en handen van de maker zelf, en zijn vervaardigd uit brons. Thijs zit op een bank. Naast hem een grote zak waarin zijn handelswaar is opgeborgen. Op de natuurstenen bank staat de volgende tekst gegraveerd: ‘VAN DEURE TOT DEURE VAN STRAET TOT STRAET VAN DORP TOT DORP MET HET PACK OP DEN RUGGE VERCOOPENDE 1742’.

Duitsland
Voor zover bekend staan in Duitsland twee beelden van teuten, allebei in de deelstaat Noordrijn-Westfalen, waar de teutenhandel in het verleden eveneens een grote rol speelde. In Mettingen staat het beeld ‘Tüötten-Figur’ van kunstenaar Anne Daubenspeck-Focke (1988); een chique meneer met hoge hoed en rol textiel onder de arm. Het andere beeld - in de plaats Hopsten, op de markt - laat ook een deftige heer zien met hoge hoed, met typerende stok in de hand. De teut rookt een zeer lange pijp. Het beeld staat bekend als ‘Der Tödde von Hopsten’. Het kunstwerk wordt in 2003 gemaakt door Janischowski en Partner en gegoten in brons in Kevelaer bij Butzon en Bercker.
In Sneek staat tenslotte ook een mooi beeld van de reizende koopman in het winkelcentrum.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android