Pieter Swinnen: 'De mense durfde daor nie hartop over te praote, allin mar stiekum'

Rondom de bevrijding van Valkenswaard op 17 september zal Pieter Swinnen in meerdere artikelen de komende weken verslag doen van zijn herinneringen aan de oorlogstijd als kleine jongen. Enkele jaren geleden zijn die door hem opgetekend.

Het verhaal speelt zich uiteraard af in Valkenswaard toen Pieter nog kleuter was en is deels in het dialect geschreven. Vandaag deel 7.

Inmiddels ware de Tommies soldate in Frankrijk geland, mar hil veul wit ik daor nie van, want de mense durfde daor nie hartop over te praote, allin mar stiekum. Ze ware wel blij, mar ze hadde ok schrik, want ut ging saome meej veul geweld en beschietinge en bombardementen. In unne tèd van ongevir 2 maond ware ze al in ut norde van Bels, in de burt van Lommel. Van daorut zen 3 Engelse soldate meej un legerauto in Burkel komme kèke. (verkenne noemen ze dè). Ze zen niet verder gegaon dan bijj Ut Witte Perd. Dè was un café en dè staot er nou nog. Suikerbuik hiet het, geleuf ik, en daor hebbe ze gepraot meej pastoor Goiarts of zoiets. Die was toen pastoor van Burkel en daorvur kapelaon bijj ons in de Sint-Nicolaaskerk (nie kapelaan Zigmans die meej de dochter van Abele is getrouwt). De wit ik nog goet, want ik hep er bij gebiecht dè ik an de suikerpot hat gezete. Ik hat er echt spijt van en moes 3 weesgegroetjes bidde als penetentie (nee geen potentie, dè is wir iets anders, ok als ge an ut suikerpotje wilt zitten) en s’anderdaogs zat ik wir aon de suikerpot, mar de efkes terzije, want ut goat over de orlog.

Mariabild

De Moffen krege schrik an hunne poeper en ze ware volop an ut terugtrekke. Hil anders dan meej ut binnekomme in mei 1940. Dè ging meej hil veul bombari gepaort, mar nou nie. Nou was ut hil anders. Wij stonde te kèke tegenover ut boterfabriek op de hoek Molenstraat en de Luikerweg en op die andere hoek waor café Moeke de Wit (nou Ditisit) is en daor tegenover café Kransa die un paor dage latter weggeschote is en nooit mir opgebouwd. Daor staot nog stids dè prachtig Mariabild te pronke wa mijj al 65 jaor nie mir opgevalle was. Mar ja, dè zal wel an mij ligge, en nie an de geminte.

Pauwke Schets

Dus de Moffen ware an ut terugtrekke. Um de vijf minutte kwam er un auto of un rupsvoertuig en un enkele kir un tank vurbij. Allemaol gecamofleert meej buumtakke. Un zielige aftocht, en daor stonde wij meej un groepke mense naor te kèke. Toen kwam er van de verte op de Luikerweg un hille grote schonne open in camoflagekleuren gespoten personanauto an. Ik denk unne mercedes, nog van vur de orlog, want ik hep op films latter Hitler nog in zulke auto’s zien rijje. En wa zat er in? 3 hoge grote Duitse soldate Pieten. Ik denk kapiteins of zoiets meej unne chauffeur. Wijj stonde gewon stil te keke. Toch werd er inne geirriteert en die viet zunne revolver en daor schoot hijj drie kir meej in de lucht. Wij schrokke ons eige kapot van die verrekte rotmof en maokte dè we weg kwame. We ginge un hondert meter verderop staon, bij Pauwke Schets vur de deur. Op de bocht bijj de Kromstraot Dommelseweg. We ware nie meej zun veul mense in dè groepke; ik denk un stuk of dertig. En er waren ok gin keinder bij, allin Pieter Swinnen, die stond wir meej zunne snotter veurop.

Zo ongevir begon de leste week van de bezetting an te breke. Het is gek, mar daor wit ik nauw ut minste van te herinnere.

Ze begonne de schuilkelder in orde te maoke, want die was nog nie gebruikt gewist. Er wert vers strooi ingeleejd en dekens, denk ik? Ok weckflesse meej ete er in en kaarse vur het licht. Ieder had zun eige knijpkat bij dur. Wij sliepe daor meej + 20 persone dar in. Ons vadder en ons moeder, 3 zusjes en ik, tante Pieta, tante Jet, Roza Bots, moeder Drika Intven, dochter Liza Intven, zonen Mart en Wim. Karel en Jo Intven, en zuster (verpleegster) Van Brunschot ut Vessum van het Wit Gele Kruis was ik vergete te vertelle, mar die was bij ons in de kost en daor had ons moeder hil veul steun van.

Overdag, zo goed als ut kan, ware we gewon bezig en s’avonds zate we in de keuke meej un bromoeliestel vur iets op te koke en un bromoelielamp vur de verlichting. De raome ware allemaol verduisterd. Hoe?

De wit ik nie mer goet, en de ruite (glas) was meej plekband vierkante opgemakt, dè we gin scherve krege als ze kapot zouwe gaon meej granaatinslage. ‘s’Nachts ginge we meej de hille buurt in de schuilkelder slaope en van te vurre meej zun alle un rozehoedje gebeje. S’Mergens meej ut opstaon wit ik nagenoeg niks mir van. Ut was allemaol hil vrimd, nog une kir, hil vrimd, en zo un hille week lang.

De leste daoge vur de bevrijding kwam bij ons unne Duitse soldaot angelope. Ik zie hum nog staon op de hofpad. Hij zag er slecht en zielig uit meej un te grote legerjas an. Volgens mij zonder helm en un geweer over zun schouder. Hij vroeg of wij eine fahrat habe. Hij bedoelde unne fiets. Wij zeeje dè we die nie hadde. Hij toch gezocht tusse de boonstake en tomatenplante, mar niks gevonde. Toen is ie wir gegaon; we ware blij dè ie wir weg was.

Mar nou, 72 jaor latter, moet ik ur toch un bietje mee janke. Moeilijk um uit te legge. Geleuf me mar dè er veul Duitse soldate ôk verrekes veul ellende meegemaokt hebbe. Moge we best une keer bij stilstaan.

Pieter Swinnen nodigt zo veel mogelijk lezers uit voor een reactie op dit artikel.

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android