Deze houten schooltas is een stukje Friesland in Valkenswaard
Heel veel dorpelingen in onze gemeente zijn hier geboren en getogen. Soms kun je dat zien aan de inrichting van hun woning: er liggen, staan of hangen herinneringen aan hún Valkenswaard. Hier en daar vind je ook sporen van bewoners die in een andere provincie geboren zijn door bijvoorbeeld attributen uit een andere provincie. Vandaag een tastbare herinnering uit Friesland.
Op een appartement in het centrum woont Cockie Jousma-van Holten, geboren in 1935 in Hillegersberg, thans een wijk in het Rotterdamse stadsdeel Hillegersberg-Schiebroek, tot 1941 een zelfstandige gemeente. Haar ouders verhuizen met hun vier kinderen naar Valkenswaard, eerst naar de Meerstraat en later naar de Beatrixstraat. Cockie trouwt met Tjerk Jousma, geboren in Bakkeveen, nabij Drachten in Friesland. Cockie: “Van Bakkeveen verhuisde het gezin naar Haule en mijn toekomstige schoonvader was geïnteresseerd in geschiedenis. In zijn woning stonden vier houten schooltassen. Nadat schoonvader was overleden en schoonmoeder kleiner moest gaan wonen, gaf ze haar twee kinderen de schooltassen: twee voor Lammy en twee voor Tjerk.”
Nu staan op de grond voor het raam van het appartement twee van de vier schooltassen te pronken. Van de achttiende tot de twintigste eeuw werden ze in ons land gebruikt om allerlei schoolspullen in op te bergen, zoals de griffel, de lei en schriften. De schooltassen zijn van goedkoop hout en hebben aan de voorkant een schuifdeksel. Het deksels van het kleinste exemplaar (20x29x7 cm) is voorzien van een schildering. Het stelt een man voor op een paard. Gezien de kleding (hij draagt een slipjas) een voornaam persoon. Paard en ruiter lopen door het groen, al zijn de kleuren ervan sterk vervaagd. De rand van het deksel is voorzien van twintig zwarte cirkelmotieven, terwijl de rand van de schooltas zelf is voorzien van krulfiguren. De schuif heeft aan de voorzijde, boven in het midden, een uitholling, waardoor het deksel gemakkelijker open te schuiven is. Zij- en bovenkant zijn ook beschilderd in dezelfde stijl van de rand. De achterzijde is blank en steekt 7 cm. hoger uit, in de vorm van een klok. Hierin zit een gat, zodat de kist kan worden gedragen en opgehangen. Met tien spijkers is de achterkant aan de kist bevestigd.
G S 1757
De tweede schooltas (20x31x7 cm) is niet beschilderd en helemaal blank. Het schuifdeksel geeft wel informatie over de mogelijke gebruiker; door het jaartal 1757 en de initialen G S. Daarboven uitgesneden een stylstische pioenroos en daarboven niet één maar vijf uitsparingen om te kunnen schuiven. Bijzonder dat de initialen ook aan de achterkant te zien zijn, op een eenvoudig wapenmodel met kartels aan de top. Zo fraai als de letters op het deksel staan, zo simpel zijn ze op de achterkant. Zit er aan de ándere schooltas één gat om te dragen of om op te hangen, bij dit model is het ‘draaggat’ uitgezaagd in de vorm van een omgekeerd hart en zijn daar omheen nog drie gaatjes aangebracht. Er bestaat een hele oude prent waarop te zien is hoe een kind in de klas zijn houten schooltas aan de muur hangt. De houten schooltas werd ook gebruikt als schrijftafeltje als er te weinig schoolbankjes waren. Daarom is binnenin een tussenschotje aangebracht om in het kleine vakje schrijfgerei te leggen. De achterkant bij dit exemplaar steekt 11 cm boven het kistje uit.
Eigenaresse Cockie Jousma – van Holten is blij met de twee kleinoden. De niet-beschilderde tas bevat nog oude documenten die uit Friesland zijn meegekomen. Op één ervan staat handgeschreven Den 8sten april is geboren Sjoukje Brugts morgens om half drie uur en is gedoopt de 28ste mei door Fesjer in 1837.
Op internet staat een ‘gaaf’ model schooltas met dezelfde beschildering van een jongeman te paard aangeboden voor 350 euro. Cockie heeft tegen haar kinderen gezegd: “Als jullie er later niks mee doen moet het naar een museum in Friesland.”
Weet jij ook een attribuut uit een andere provincie? Laat het weten via redactie@valkenswaard24.nl.
Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android
