'Marktburgemeester' Jan Zwarthoed vertelt: 'Er is geen aanwas van jonge marktkooplui'

Annie en Jan Zwarthoed zijn aan het woord en vertellen over de familie, de Stichting Weekmarkt Valkenswaard en over het schoonmaken van hun haring. Jan wordt wel de 'Marktburgemeester van Valkenswaard' genoemd, dus hij weet van wanten.

“Kom verder. Ben net klaar met vissoep maken. Vaak komt die van bedrijven, maar ik maak ‘m nog zelf, voor de verkoop. Je zit er wel ’n paar uurtjes op te werken, hoor!” Jan Zwarthoed verraadt meteen zijn ambacht: handel in vis. Zijn vrouw Annie excuseert zich voor de eventuele vislucht die nog in de keuken zou hangen. Vanochtend gaat het gesprek over Jan, Annie en de Valkenswaardse weekmarkt. “Ik sta er het langst van allemaal. Ik begon met ons pa op de markt toen ik elf was, 64 jaar geleden.

Na twee jaar HBS brak mijn vader Klaas zijn duim en was het einde school. Ik moest mee naar de markt.” Vanaf die tijd is aldus de gastheer de weekmarkt in de ziel hetzelfde gebleven als nu. Bovendien is volgens hem het marktplein nog steeds even ongelukkig als destijds. “Toen stonden er rond de honderdvijfentwintig marktkooplieden en nu zeventig. En dat is nóg heel groot; één van de grootste in de omgeving.” Klaas begint met een aanhangertje achter een Amerikaanse auto, en koopt later een bestelwagentje. Dan komt Annie met een foto van de opa van Jan: óók Jan geheten, die in Valkenswaard is begonnen in 1932, komend vanuit Volendam.

Verse en gebakken vis

“Pa en ik stonden op meerdere markten, zoals in Venray, waar ik nu nog sta”, en allerlei andere markten passeren de revue, zoals Horst, Zaltbommel, Geldrop, Geldermalsen en Nederweert. “Mijn vrouw en ik zijn in 1974 voor onszelf begonnen na onenigheid met ons pa.” Annie: “In Valkenswaard stonden wij naast elkaar en wij hadden vooral gebakken vis en schoonvader en zwagers verkochten verse vis. We hadden na de ruzie plannen om de horeca in te gaan, maar we konden de helft van de viszaak kopen. En zo zijn we zelfstandig begonnen.” Enthousiast vertelt de haringspecialist over de start met een aanhanger als verkoopwagen. De verkoop verloopt zeer succesvol. Annie: “Zodra Jan een splinternieuwe verkoopwagen aanschaft, gaat de handel helemaal als een speer.” Na verloop van tijd stopt de familie in het dorp en gaan Jan en Annie solo verder op de weekmarkt, met 22 meter ‘plaats’: een verkoopwagen en twee kramen van elk vijf meter. Uiteindelijk komen er nog drie vishandelaren bij op de weekmarkt en staan er wekelijks vier vishandelaren in Valkenswaard.

Efficiënt

Nu de weekmarkt inmiddels is verzelfstandigd, Jan is voorzitter van de stichting, draait het gesprek richting management van de weekmarkt. Waarom verzelfstandigen? Jan: “Ik zat in de commissie die contact onderhield met de gemeente en zag dat het staangeld iedere keer over drie gemeentelijke afdelingen verdeeld werd. Alleen al het vegen van de markt kostte toen, tien jaar geleden, dertigduizend euro per jaar. En dat doen wij nu nog steeds voor vijfduizend euro!” Jan streeft gedurende bijna tien jaar meer efficiëntie na en uiteindelijk komt in 2013 het grote nieuws van de verzelfstandiging. “Ik wilde bovendien dat als een koopman van de markt af gaat, hij zijn standplaats kan verkopen aan een ander. Dat was voorheen niet. Maar het voornaamste: we wilden zeggenschap over de eigen markt.”

Het dagelijks bestuur organiseert per jaar veertig artiesten, zeven life-coockings en ook een mosselfestijn staat op het program. Het algemeen bestuur wordt gevormd door alle zeventig marktkooplui. In de vergaderingen wordt gesproken over uitbreiding van de weekmarkt, gebruik van de Eindhovenseweg, toegankelijkheid van de hulpdiensten, plaatsen van speeltoestellen en noem maar op. De marktmanager zorgt ervoor dat iedere marktondernemer werkt volgens het afgesproken contract met het bestuur. “Ik ben samen met het dagelijks bestuur steeds bezig om de markt beter te maken. Niet voor mezelf, maar voor de weekmarkt. Met name de food is erg sterk; non-food is tanende”, aldus de geboren Valkenswaardenaar, die samenwerking hoog in het vaandel heeft staan. “Daarom is het contact met de gemeente ook zo fantastisch goed.” Ook de PR krijgt steevast de nodige aandacht om de weekmarkt in de kijker te zetten.

Haring snijden

Natuurlijk gaat het ook even over de vakman Jan die wekelijks op de markt ontelbare haringen schoonmaakt in zijn haringkar. Het gaat zó snel, dat de vraag gerechtvaardigd is wat er allemaal met de vis gebeurt voordat hij uitdagend op die mooie grote ronde schaal komt te liggen. Jan: ”Allereerst is werken in de haringkar heel erg fijn: je krijgt door de korte afstand zeer snel contact met de klant, sneller dan wanneer je in de wagen staat. Om 05.30 u sta ik al een voorraadje haringen te snijden: eerst de kop er af, dan de buik opensnijden en de ingewanden verwijderen. Dan komt er een sneetje in de rug en gaat er aan weerskanten het velletje af. Vervolgens met mijn duim de vis openen, graat er uit, naschrapen en een stukje afsnijden om te laten proeven. Dan komt ie als eindproduct op de schaal.” De topsnelheid van Jan is tachtig haringen per uur.

Het enorm gedreven echtpaar Zwarthoed raakt niet uitgepraat over de weekmarkt. Het is hun kindje. “Schrijf maar dat het sociale contact en de gezelligheid van de Valkenswaardse weekmarkt boven alles staat.” 

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android