Boekwerk over geschiedenis van gemeente Valkenswaard: 'In negen maanden gerealiseerd'
Op 29 november verschijnt de Valkenswaardse canon. Een lijvig boekwerk met de belangrijkste culturele en historische onderwerpen over Borkel, Dommelen, Valkenswaard en Schaft. Heemkundekring Weerderheem stelt de canon op verzoek van de gemeente samen. Twee van de schrijvers, Henk Hovens en Wil Peels, vertellen.
Op tafel ligt een werkexemplaar van het canonboek. Wil Peels en Henk Hovens van de heemkundekring onderschrijven dat naast de Nederlandse canon inmiddels al veel gemeenten een eigen overzicht hebben van de vijftig voornaamste onderwerpen uit de historie. En waarom nu Valkenswaard ook? Wil: “Uitvoeringsprogramma Dommelland verbindt natuur en recreatie om het woon- en leefklimaat te versterken. Tijdens een bijeenkomst hierover in 2022 met onder andere regioarcheoloog Ria Berkvens, waarbij ik ook aanwezig was, werd gesproken over het aanpassen van de entrees van Valkenswaard, dus op de toegangswegen. Het zou handig zijn als men kon beschikken over een canon als inspiratiebron.” Wil neemt het idee mee naar heemkundekring Weerderheem. De vereniging springt hierop in en biedt korte tijd later de gemeente een ruwe indeling aan voor een canon, met -zoals gebruikelijk- vijftig onderwerpen. Op het gemeentehuis is men enthousiast, met als gevolg dat de gemeente in november een officiële opdracht verstrekt om de canon te gaan schrijven.
Wanneer is de tekst gereed gekomen? Wil: “Begin juli. Het is een project dat in negen maanden geboren en gerealiseerd is.” Al bladerend door het manuscript komen vijftig onderwerpen of ‘vensters’ tevoorschijn. Hierbij moet je denken aan het Rijke Roomsche Leven, Woningbouw, Bloemencorso, Striepersgat, Fabrieksharmonie UNA, Ontstaan van de gildes en De vroegste bewoners; jagers en verzamelaars. Binnen de heemkundekring wordt een oproep gedaan wie welk venster wil gaan uitwerken tot een compleet hoofdstuk van vier pagina’s. Uiteindelijk bestaat het collectief uit Chris van den Besselaar, Henk Hovens, Henk van Mierlo, Wil Peels, Ellen Poppeliers, Sjef Tooten en Bas Verbeek. Ook Hans de Kinderen wordt ingeschakeld als co-schrijver. De groep realiseert in tweehonderd pagina’s een tijdlijn die 1,8 miljoen jaren geleden begint en eindigt met informatie over het huidige afwisselende natuurlijke beekdalenlandschap. Toon Winters wordt benaderd om als eindredacteur eenheid te brengen in de vijftig verhalen. Kaarten en oude en nieuwe foto’s gaan de teksten verduidelijken en zullen het boek extra aantrekkelijk maken.
Schrijvers en co-schrijvers
Aan elk van de zeven schrijvers wordt een co-schrijver toegevoegd, om elkaar scherp te houden en om samen met de schrijver de teksten te verifiëren. Intussen schuift Henk een overzicht op tafel waarop de vijftig onderwerpen zijn weergegeven, met daarbij per hoofdstuk de namen van de schrijvers en de medeschrijvers of toetsers. Vanuit de gemeente en het project Dommelland wordt medewerking verleend door Elka Vuteva, Chris Zandkuil en Beau Biesboer.
De vijftig vensters zijn geschreven aan de hand van het beschikbare archiefmateriaal. Ook interviews zijn afgenomen als dat mogelijk was. Daarnaast is aan de hand van originele akten veel archiefonderzoek verricht. Henk benadrukt dat alle teksten getoetst zijn, zodat de betrouwbaarheid van de verschillende verhalen gewaarborgd is. Naast Ria Berkvens is ook Frans Theus aangetrokken om verhalen te screenen rondom de Merovingische tijd in Dommelen. “Tot op heden werden steeds standaardboeken aangehaald zoals het boek Van Wedert tot Valkenswaard. Maar dat dateert uit 1977. Het werd dus ook tijd om de Valkenswaardse geschiedenis eens op te poetsen, aan te vullen en waar nodig te corrigeren”, aldus Henk. De beide heren zijn het er over eens dat de meeste publicaties over Valkenswaard, Borkel en Schaft en Dommelen vooral handelen over de periode 1800 – 2023. “In de canon gaat ongeveer de helft juist over de periode vóór 1800”, zo zegt Wil. De opgravingen in Dommelen bijvoorbeeld zijn volgens Henk nauwelijks beschreven en komen nu goed uit de verf.
Natuurlijk staan er zaken in de canon die eerder gepubliceerd zijn. Maar door studie voor de vensters is ook nieuwe informatie aan het licht gekomen. Wil geeft hiervan graag een voorbeeld. “Toen we terug gingen naar de originele bronnen over de stukken land die te maken hadden met Echternach, kwamen we tot andere conclusies dan wat er in het verleden gezegd was.” Hij haalt meteen een landkaart boven uit de canon uit 1695 om de nieuwe stelling te funderen. Ook blijkt, sinds Wil in 2020 over de Plateaux en de Achterste Brug heeft geschreven, dat meer informatie boven is gekomen over de namen van die bruggen. “De Achterste Brug en de Voorste Brug heetten oorspronkelijk Borkelbrug en nog eerder Wederiksbrugge. En dan zit ik in 1340.” Ook Henk treft nog regelmatig nieuwe informatie aan over de historie van de brouwerij.
Nieuwe werkvorm
Henk: “Met deze canon laat de heemkundekring zien waarvoor zij staat. Misschien dat er mensen zijn die hierdoor geïnspireerd worden om lid te worden. We werken voortaan in projectvorm, zodat mensen een hapklare brok krijgen om zich in te verdiepen. Je zit dus niet meer voor onbepaalde tijd in een werkgroep”, zo klinkt het uit twee zeer enthousiaste schrijvers. Is Weerderheem al weer gestart met een nieuw project? Wil: “Kijk maar eens bij Historische Geografie Brabant. Dat ziet er gelikt uit. Iets dergelijks willen we voor Valkenswaard ook vorm gaan geven.”
Door het ontstaan van de canon is erfgoed volgens Wil en Henk nu één van de pijlers geworden van het masterplan Dommelland. Ook voor de lokale ambtenaren zal het fijn zijn om een betere inkijk te krijgen in de historie van de gemeente waarin zij dagelijks werken. Natuurlijk zal ook de bevolking graag in bezit komen van de nieuwe canon, die vanaf 29 november voor 19,95 euro verkrijgbaar zal zijn bij de heemkundekring Weerderheem, de V.V.V., Readshop De Boekenwaerd en bij Cadeauwinkel De Buren. Op 28 november vindt voor alle geïnteresseerden de officiële boekpresentatie plaats, vanaf 19.30 u in De Hofnar. Aanmelden via dommelland@valkenswaard.nl
Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android
