Dit bijzondere schilderij in de Mariakerk heeft Valkenswaardse details

Een schilderij van 122 bij 200 centimeter staat op dit moment wat wereldvreemd achter in de bijna lege Mariakerk op een grote ezel. Het werk, van kunstenaar Gerard van Zwieten, dateert uit 1978 en bevat naast algemene ook Valkenswaardse symboliek.

Het schilderij is vervaardigd vanwege het 25-jarig bestaan van de Mariakerk aan de Warande. Daarom staan bovenin de jaartallen 1953 en 1978, met de naam Maria Parochie Valkenswaard. Centraal op het schilderij is een Mariabeeld te zien. Het stelt het beeld voor dat nu nog in de Mariakapel van de kerk staat. Dit wordt wel een ‘volle’ Maria genoemd, omdat het echte beeld bestaat uit een vaste massa klei of steen.

Achter de Maria-met-Kind heeft Van Zwieten de Mariakerk geplaatst. Het gebouw verandert van een gesloten naar een open kerk, zonder de bakstenen muren Want in de loop der jaren werd in deze parochie de Parochievergadering in het leven geroepen. Hierin hadden alle groepen zitting, zoals het siercomité, de poetsgroep, catechese, liturgie, pastoor en scholenvertegenwoordigers. Samen bespraken zij elke maand het wel en wee van de parochie en werd gekeken waar handelend opgetreden moest worden.

In het echt staan buiten op de voorgevel de woorden Dei Genitrice. De kunstenaar heeft ze nu op de band geschilderd, tussen de jaartallen, en betekenen Moeder van God. Daarmee wordt Maria bedoeld, naar wie de kerk genoemd is.

Malpie en Warande

Boven het kerkgebouw hangen donkere wolken. ‘Door het teruglopen van priesterroepingen raken de kerken leeg’, zo schrijft Van Zwieten op een papier dat tegen de achterzijde van het kunstwerk is geplakt. ‘Vandaar de donkere wolk.’ Hij laat het -zoals hij schrijft- in Riethoven regenen (rechts), symbolisch voor het gemis van een herder. Bovendien heeft hij rechts de toegang naar de Malpie weergegeven, terwijl de kunstschilder links de struiken van het spoorwegstation aan de Warande bedoelt.

Om het schilderij heen heeft Gerard van Zwieten een band geschilderd, ‘een rozendoorntak, het symbool van lijden en tegenslag’. De gemeentewapens beslaan het dekenaat Valkenswaard: Valkenswaard, Dommelen, Borkel en Schaft, Waalre, Westerhoven, Riethoven, Bergeijk en Luijksgestel. De rode wapens met steeds die violen stellen het familiewapen van de familie Van Zwieten voor en de zilveren schildjes die in de Mariakapel rondom het Mariabeeld hangen, zijn eveneens op de band geschilderd. Naar de betekenis van de letters ‘G M J K’ op de vier hoeken kunnen we slechts gissen.

Somber

Gerard van Zwieten (1929-1999) hield zich vooral bezig met schilderen en tekenen. Die combinatie is in dit schilderij goed terug te zien. Ook zijn landschappen en figuurvoorstellingen hebben een duidelijke plaats gekregen in het werk, dat volgens het papier op de achterkant ‘eigendom van de Familie van Zwieten blijft’. Bijna de gehele voorstelling geeft een somber beeld van de katholieke kerk. Van Zwieten laat dat zien door de donkere wolken en de regenbui. Links staat een Luteraan in bruin habijt, die zich strikt aan de Bijbel houdt, met naast hem de Paus met zijn dogmaverklaring, die nog steeds wordt bevochten. In de kerk zet Van Zwieten enkele vertwijfelde figuren neer; kerkbezoekers die met hun richting geen raad weten. Enkele gespreksgroepjes staan bijeen op het plein. Zij zoeken een nieuwe vorm van geloofsleven, terwijl ze afwachtend worden gadegeslagen door andersdenkenden. De rozendoorntak doet terugdenken aan lijden en tegenslag.

Gelukkig is er ook positief nieuws terug te vinden op het kunstwerk, gemaakt op een houten paneel. Maria staat tussen geloofsgenoten. Links staat de moeder die haar kind aanbiedt aan de Moeder van God, net als de vrouw die in blijde verwachting is. De ongeneeslijk zieke man, op zijn knieën, zoekt steun bij de Heilige Maagd. De man ernaast zoekt op voorspraak van Maria naar vrede en laat een witte duif los. Het dier heeft een palmtak in de snavel. De sliert met rozen symboliseert de rozenkrans; de gebedssnoer die veel gebruikt werd door de gelovigen.

In 1981 schildert Gerard van Zwieten vooraan in de kerk cirkels tegen de achterwand van het priesterkoor. Ze stellen de weg voor van het dagelijks leven; namelijk zeven blauwe wegen die omhoog lopen naar de zon, het licht God, en die doorkruist worden door de gele levensweg. Daar waar de wegen elkaar kruisen worden de kruisingen van buiten af steeds lichter oftewel de weg wordt steeds gemakkelijker. De zon is het licht; de verlichting is God.

De figuur stelt ook een zevenarmige kandelaar voor: de joodse menorah. Volgens Peter Verbeek, tot op heden steeds zeer nauw betrokken bij het wel en wee van de kerk, heeft Van Zwieten juist zeven kaarsen geschilderd, omdat zeven een belangrijk getal in de Bijbel is en vaak voorkomt. 

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android