FOTO'S: Deze unieke ramen sieren basisschool De Pionier
Basisschool De Pionier, aan de Kromstraat nummer 12 in Valkenswaard, staat op de nominatie om verbouwd te gaan worden. Voor alle zekerheid brengt Valkenswaard24 enkele bezoeken aan de school vanwege de bijzondere glas-in-loodramen aan de achterzijde van de centrale hal. Die zullen toch wel blijven?
Als je via de hoofdingang het schoolgebouw binnenstapt, vallen meteen vier gigantische gebrandschilderde ramen op. Ze zijn smal en hoog: 1,60 meter breed en bijna 4 meter hoog. Op de glas-in-loodramen zijn heel veel kleurige afbeeldingen te zien van mensen, dieren, huizen, een autobus, vuur en water. Er zijn wat letters in de ramen verwerkt en in het rechtste van de vier ramen staat onderin: 'René Smeets Dommelen Atelier Sint Marcus Swalmen'.
Dat is belangrijke informatie. Wel jammer dat een jaartal ontbreekt. In Valkenswaard zijn meer kunstwerken van de hand van René Smeets, zoals de wandschilderingen in de ontvangstruimte van de Dommelsche Bierbrouwerij (1962), vier kerkramen in het priesterkoor van de Sint-Martinuskerk in Dommelen, wandschilderingen aan de buitenzijde van zijn woning aan de Bergstraat, een keramisch reliëf dat is aangebracht bij Scholengemeenschap Were Di en zijn heel bijzondere grafzerk in Dommelen.
Kartonnen
Eén van de kinderen van het echtpaar is Jos, uit Bergeijk. Ook hij is beeldend kunstenaar en toont tijdens één van de schoolbezoeken een fraai boek, door hem gemaakt, over de uitgebreide levensloop van zijn vader (Maasbracht 1905 - Eindhoven 1976). Daaruit blijkt dat René samen met zijn gezin in 1951 vanuit Beers verhuist naar de Bergstraat in Dommelen. Ook staan er foto’s van de ramen van de school afgebeeld, toen nog Aloysiusschool geheten. Jos laat ook nog enkele kleine ‘kartonnen’ zien, de voorbeelden die glazenier René gebruikte om de ramen te laten maken. De prachtige ramen die hij ontwierp, werden dus daadwerkelijk gemaakt in het glasatelier te Swalmen. Deze onderneming werd opgericht in 1913, werd in 1935 opgesplitst en het oorspronkelijke bedrijf ging verder onder de naam Kunst-Atelier Sint-Marcus.
Wil je weten wat de betekenis van deze Smeets-ramen is, dan kun je daarover tussen de twee trappen in de hal een overzicht bekijken van de kunstwerken, van de hand van de kunstenaar. Het zijn ingekleurde werktekeningen met daarbij aantekeningen. Heel interessant om die ingelijste tekeningen te bekijken. Ze staan eveneens afgebeeld in het boek over René. Wat als eerste opvalt is het feit dat er vijf ramen op staan getekend, terwijl er zich in de hal maar vier ramen bevinden! Daarover later meer.
Vijf thema’s
Bij nader inzien heeft elk raam een thema: aarde, vuur, schepper, water en lucht. Bekijken we in de hal de ramen van rechts naar links, dan zie je als eerste het thema vuur. Vuur is volgens een beschrijving de vijand van mens en dier, maar kan ook een weldaad zijn. Je ziet een bosbrand met vluchtende dieren en de rode haan als symbool van het onheilspellende vuur. Holbewoners daarentegen gebruiken vuur voor licht en warmte. Ook dát is zichtbaar gemaakt. Dit raam bevat de naam van René Smeets en van het atelier. In het raam zit een deurtje, waardoor je op het plat dak kunt komen.
Het raam ernaast verbeeldt de aarde, die ruimte en voedsel geeft om te leven. Na de pré-historische jager gebruikt de boer het land om voedsel te telen. De kolenmijnen halen bodenschatten uit de grond. Links ernaast, oorspronkelijk het middelste raam, stelt de schepper van hemel en aarde voor. De aarde wordt gesymboliseerd door de vier evangelisten. Zij verwoordden de bedoelingen en de wil van de Schepper.
Het vierde raam van rechts is het water, duidelijk te zien aan de vissen, de storm op het meer en Sint-Christoffel.
Het vijfde venster ontbreekt. Het blijkt te zijn verwijderd toen de school werd verbouwd en op die plek een doorgang werd gerealiseerd naar nieuwe lokalen en de personeelskamer. Het raam beschrijft het element lucht en laat daarom allerlei vliegende wezens zien, een ballon, een vliegtuig en een straaljager. Maar waar is dat raam gebleven? Jos Smeets stuurt een foto waarop het ontbrekende raam te zien is, naar zijn zeggen op de gemeentewerf van Valkenswaard.
Op dit moment zijn gemeenteambtenaren druk in de weer om het vermiste raam weer op te sporen.
Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android
