Lies heeft traumatische oorlogservaringen: 'Ik had met familie mee moeten gaan, naar Sobibor'

De Valkenswaardse Bevrijdingsdag in september is voor velen steeds weer een heuglijk feit. Vooral dit jaar. Maar Kitty Niezen-den Boer uit Dommelen heeft die dag gemengde gevoelens. Een groot deel van haar Joodse familie wordt tijdens de oorlog vermoord in Sobibor. Vandaag deel 1 van een tweeluik.

De afgelopen weken is Kitty, geboren te Amsterdam op de Albert Cuypstraat in 1951, aan het informeren bij haar familie over de dramatische gevolgen van het Joods zijn van haar familie van moeders kant. “Ik vind het allemaal heel erg ingewikkeld, ik zeg het eerlijk”, zegt ze. “Mijn moeder sprak er bijna nooit over, maar ze is haar hele familie kwijtgeraakt, op twee zussen en een broer na.” Omdat haar moeder Lies den Boer-Gans Joods is, is de Dommelse dat automatisch ook. In haar woonkamer staat de Joodse zevenarmige kandelaar; de menora. Boven heeft ze andere kandelaar; de chanouka. In de boekenkast staat het bekende handje van Mirjam naast een mezoeza; een doosje dat bij Joden vaak op een deurstijl is bevestigd. “Ik heb absoluut geen Joodse opvoeding gehad. Mijn moeder was zó bang dat ze dat niet gedaan heeft. Misschien iets met eten, met matzeballen in de soep of zo, maar verder niks.”

Verklaring tekenen

Kitty trouwt in 1969 in Amsterdam met Jan Niezen. Hij is inmiddels helaas overleden. De ouders van Kitty zijn Marinus Den Boer (geboren te Amsterdam in 1913) en Lies Gans (geboren in Amsterdam 1920). Uit het gesprek blijkt dat Gans een familienaam is die veelvuldig voorkomt in de Joodse gemeenschap. Lies is geboren uit het huwelijk van David Gans en Esther Lisser heeft nog elf broers en zussen, waaronder de drie overlevenden Sofie, Kaatje en Aaron. Dus de moeder van Kitty is Lies, en de oma van Kitty is Esther. Kitty begint de bizarre geschiedenis van haar familie door te vertellen over haar vader Marinus.

“Hij was een Christen en hij wilde graag met mijn moeder trouwen. Maar de bezetter wilde dat niet en eiste dat mijn vader daarom een verklaring zou tekenen om niet te trouwen. Hij weigerde dat, aangespoord door een Duitse kennis. Vervolgens werd hij opgepakt.” Marinus wordt in het Duitse Oldenburg gevangengezet en geslagen met een geweer opdat hij een huwelijk maar uit zijn hoofd zal zetten. Zijn gebit wordt hierbij totaal vernield. Na de gevangenisperiode wordt hij te werk gesteld, en gaat tóch trouwen. Kitty: “Mijn moeder bleef natuurlijk in Amsterdam. Ze zijn dus gescheiden getrouwd, met de handschoen.”

Op een gegeven moment moet de hele familie van Kitty’s moeder in de Hollandsche Schouwburg komen. “Dát heeft mijn moeder me wel verteld.” Deze plek wordt door de Duitsers gebruikt als verzamelplaats om Joden af te voeren naar de vernietigingskampen. “Twee zussen van mijn moeder, die ook gemengd gehuwd waren, Sofie en Kaatje, hoefden daar niet te verschijnen. Waarom mijn moeder Lies wél, is me nooit duidelijk geworden. Ze was op dat moment hoogzwanger en liep op alle dagen. Waarschijnlijk is dat de reden dat ze De Hollandsche Schouwburg mocht verlaten. Op dat moment liet ze dus haar hele familie achter.” Ze komt terecht in het Joods Ziekenhuis van Amsterdam om er op 27 februari 1943 te bevallen van David Bertus, schuilnaam Dedi. “In dat ziekenhuis zijn ze bezig met baby’tjes in de lucht te gooien om ze vervolgens dood te schieten. Ik geloofde dat eerst nooit, maar laatst vertelde een man op televisie hetzelfde verhaal. In Hongarije zou dat op dit moment ook nog gebeuren”, aldus Kitty die zegt dat haar andere broer Marinus in 1944 wordt geboren.

Onderduiken

Volgens Kitty woonde ene Wim zijn leven lang als vriend bij tante Kaatje en oom Jaap Keppel. Een Duitse vriendin van Wim hoort dat er een razzia zal worden gehouden in het ziekenhuis. “Wim verkleedde zich als Duits soldaat en haalde mijn moeder uit het Joods ziekenhuis. Ze dook onder bij tante Kaatje. Een broer van Lies, Nathan, moest onderduiken, maar wilde per sé bij zijn familie blijven, en is om die reden naar de schouwburg gegaan. “Wat er precies gebeurd is in De Hollandsche Schouwburg, weet ik niet precies, maar ze zijn allemaal afgevoerd naar Westerbork en vervolgens naar Sobibor, dus ook Nathan. Daar zijn ze allemaal omgebracht, rond 5 maart 1943.

Een broer van Lies is Aaron. Een dochtertje van hem, Duifje Gans, wordt vóór de oorlog geboren en wordt ondergebracht in Venray op een onderduikadres. Kitty: “Ze kreeg daar een nieuwe naam: Paula Heineman. Ze is door iemand verraden. De Eindhovense politie heeft haar en dat gezin opgepakt en overgebracht naar Westerbork. Duifje is op 6 september omgebracht in Auschwitz. Ze was op dat moment tien jaar. In een onderzoek naar haar dood staat te lezen: ‘Duifje Gans had als alleenstaand tienjarig meisje geen mogelijkheid om aan de selectie voor de gaskamer te ontsnappen. Direct na aankomst op 6 september werd ze vermoord.’ Erg hè!”

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android