Foto-expositie over oorlog bij Valkenswaardse bedrijven: 'We zijn erg trots'
Binnenkort zullen overal in de winkels en bij de horeca in Valkenswaard foto's van de bevrijding van het dorp te zien zijn. Wie was het die tachtig jaar geleden zo alert was om tientallen foto’s te maken voor het nageslacht? Dat was Valkenswaardenaar en amateurfotograaf Nic van Delft.
In haar gezellig ingerichte woning in Thorn ontvangt de dochter van Nic van Delft, Riëtte, Erwin Loos en Valkenswaard24. Riëtte bewaart sinds het overlijden van haar ouders een zeer waardevol album met foto’s van de bevrijding van Valkenswaard. Erwin, bekend van het verzamelen en bestuderen van de oorlog en meer specifiek de bevrijding van Valkenswaard, komt bij toeval via via in contact met Riëtte (70) om te kijken of er met die unieke foto’s iets te organiseren is bij de 75-jarige bevrijding van Valkenswaard, in 2019. Door allerlei omstandigheden komt het er niet van en wordt afgesproken om in 2024 wél actie te ondernemen om de foto’s uit de anonimiteit te halen.
Paplepel
Riëtte: “Mijn vader Nic -vroeger ook Nico genoemd- had vijf dochters en één zoon en ik ben degene die houdt van oude foto’s en collecties. Na het overlijden van mijn moeder kwamen deze spullen daarom naar mij.” Nic wordt geboren in 1925 in Valkenswaard in de Fabrieksstraat, nu Karel Mollenstraat-Zuid. Later wordt verhuisd naar de Peperstraat. Nic overlijdt in 1993 in Breda. “Zijn opa had een fotografiebedrijf in Waalwijk. Hij stierf vroegtijdig en twee zoons namen de zaak over: de later beroemde schilders Jan en Theo van Delft. Mijn opa aan de Peperstraat was een broer van Jan en Theo.” Opa heeft zelf ook een camera en een donkere kamer. De oudste foto die Riëtte bewaart is van 1902. “Vroeger werd vaak afgedrukt op een ansichtkaart. Ik heb zo’n serie waarvan iemand ooit de postzegels met de schaar heeft afgeknipt.” Nu kan de gastvrouw erom lachen. Nic heeft het fotograferen dus duidelijk met de paplepel ingekregen.
Nic is vijftien als de oorlog begint, zit dan nog op school, bij de Broeders van Dongen. Na enkele jaren komt hij thuis en zijn vader Pieter vindt voor hem een job bij fotowinkel Starink in Eindhoven. Volgens Riëtte mag hij de beste camera’s meenemen naar huis om uit te proberen om zodoende klanten goed te kunnen voorlichten. Hij maakt opdrachten voor Starink zoals carnavalsfoto’s, voor de etalage. “Dan kon iedereen zichzelf zoeken en de foto’s kopen.” Vele jaren later stapt Nic over naar fotozaak Rinck in de stad, later Dixons. Het gezin Van Delft verhuist voor Dixons naar Heerlen. Na vijf jaar krijgt Nic een kantoorbaan in Rotterdam en wordt Breda de volgende woonplaats.
Zelf ontwikkelen en afdrukken
Hoe zijn de bevrijdingsfoto’s tot stand gekomen? Riëtte: “Mijn vader was negentien, werkte dus bij Starink en woonde nog thuis in de Peperstraat. Tijdens de bevrijding op 17 september 1944 pakte hij als eerste zijn fototoestel en maakte ongeveer honderd foto’s.” Thuis ontwikkelt hij ze, drukt ze af en denkt dat de soldaten die foto’s wel leuk vinden. Hij gaat ermee rond en verkoopt inderdaad de nodige foto’s. Ook soldaten die zelf gefotografeerd hebben, laten hem hun eigen foto’s ontwikkelen en afdrukken. Bij Starink komt hij vrij gemakkelijk aan fotopapier om dit te kunnen realiseren. De foto’s van Nic zelf komen in een fotoboek, het album waar het nu allemaal om draait. Op veel foto’s heeft hij op de achterzijde zijn naam genoteerd. Tot op deze maand is er geen belangstelling geweest voor het album, maar niemand heeft dat volgens Riëtte ook geïnitieerd.
De meest-iconische foto uit de serie van Nic is wel de overzichtsfoto met militairen en voertuigen op de Markt, met de Nicolaaskerk op de achtergrond. Tijdens de ontmoeting in Thorn wordt duidelijk dat deze ‘beroemde foto van de Markt’ volgens Riëtte lange tijd symbool is geweest voor de start van Market Garden in Nederland. “Deze foto wordt toegekend aan een oorlogsfotograaf, Jack Esten. Maar mijn vader maakte de foto en Esten maakte op ongeveer dezelfde plek een foto, maar dan vanuit een ander perspectief. Hij zag mijn vaders foto en vond die compositie veel mooier dan de zijne. Hij kocht van mijn vader de foto en het negatief.
Zo kon Jack Esten voortaan zeggen dat hij die foto maakte, en mijn vader was al lang trots en blij met de extra centen die hij op dat moment van Esten kreeg.” Dan verschijnt twee weken later ‘de’ foto in krant The Illustrated London News van zaterdag 30 september 1944, wat de Valkenswaardse fotograaf nóg trotser maakt. Jack Asten stuurt nadien een exemplaar van de krant naar Valkenswaard. Pasgeleden heeft Erwin Loos deze foto professioneel laten inkleuren en zal in de boekwinkel Readshop Boekenwaerd te bewonderen zijn. Riëtte vindt het super dat de foto’s van haar vader zoveel aandacht krijgen. Ook haar familie is vereerd dat Valkenswaard er zo veel aandacht aan besteedt. Dan werken Riëtte en Erwin nog enige tijd aan een overzichtslijst met daarop alle beschikbare foto’s, met een locatiebeschrijving en een korte toelichting.
Elke winkel een foto
Hoe is de situatie nu? Riëtte: “Erwin heeft alle foto’s uit het album gescand. Daarvan worden zeventig posters gemaakt op A2-formaat, die op een harde achtergrond zullen worden gelijmd. Die komen dan in de winkels te hangen, aangekleed met bijvoorbeeld een Nederlands en een Engels vlaggetje.” Daarnaast zal Erwin een tentoonstelling inrichten in Pannenkoekenhuis De Familie Suykerbuyck aan de Luikerweg. Bovendien zullen objecten van zijn verzameling te zien zijn in Readshop De Boekenwaerd aan de Eindhovenseweg. Ook in De Hofnar zullen voorwerpen uit de collectie van Erwin te zien zijn. De uitwerking van het gehele project vindt plaats in samenwerking met Ylona van den Bos van Boekenwaerd, Valkenswaard Viert, fotograaf Paul van der Meer en het Centrummanagement. Ook de militaire miniatuurvoertuigen die Johan Roijakkers maakte, zullen een prominente plek krijgen in het centrum, vermoedelijk in een etalage bij de ingang van De Kerverij.
Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android
