Architect Margry over Antoniuskerk: ‘Je probeert historisch besef te behouden’

Het is niemand ontgaan: de Sint-Antoniuskerk aan de Eindhovenseweg in Valkenswaard gaat verbouwd worden. Het bedehuis wordt getransformeerd tot een appartementencomplex. “Maar het pand moet wel als kerk herkenbaar blijven, zo is de afspraak”, zegt Wouter Margry, die vanuit architectenbureau Margry | Arts Architecten de tekeningen maakte. Een interessant gesprek met een vakman over wat hij zoal tegenkomt bij het omvormen van een kerk naar appartementen.

In de entreeruimte van het kantoor aan de Geenhovensedreef liggen schitterende boeken op een tafel. Ongetwijfeld over wereldarchitectuur. Samen met de literatuur in een wandmeubel lijkt het een complete bibliotheek te zijn. Wouter Margry biedt een stoel aan op zijn werkkamer en een medewerker brengt een glaasje water. Het kantoor is wat strak ingericht en bevat naast een bureau een vergadertafel en een tekentafel. De tijd van toen keert terug middels schitterende posters aan de wand, met tekeningen van architectonische hoogtepunten in onder meer Rome, Venetië en Firenze. Op tafel een versleten doosje met oude passers en ander tekengereedschap. Beslist van Wouter of één van zijn voorvaderen; want die zijn rond 1865 gestart als architect.

Kantoren, horeca of appartementen

Als je de gastheer vraagt hoe iemand architect wordt van dit bijzondere kerkproject, zegt hij: “De afdeling Bouwzaken van het Bisdom Den Bosch maakte samen met Ton van Loon van de parochie een bidbook, omdat de kerk verkocht ging worden. In 2017 werd het gebouw al gesloten en te koop gezet. Er kwam een kijkdag. Ik ben daar gaan kijken en maakte contact met een vertegenwoordiger van projectontwikkelaar CRA. Daarna hebben we een eerste schetsen gemaakt en hebben hiermee onze nek best ver uitgestoken.” Dan wordt de kerk van de Antonius van Padua een gemeentelijk monument, waardoor een aantal beperkingen wordt opgelegd bij de verbouwing. “Er volgen vele gesprekken over de mogelijkheden voor de toekomst. Er komen plannen om op de begane grond kantoorruimtes te maken, of horeca of iets met medische dienstverlening, in combinatie met appartementen. Er wordt met het parochiebestuur onderhandeld over de prijs en wat mag en wat mag niet volgens gemeentelijke voorschriften en ideeën en is de vraag of de gemeente bereid is mee te werken aan de wijziging van het bestemmingsplan”, zo vertelt Wouter Margry, die vervolgens een schets maakt van een totaal vernieuwde noord- en zuidgevel. “Dat werd door welstand en de gemeente afgekeurd omdat de vorm van de kerk herkenbaar moest blijven. De A2-Erfgoedcommissie gaf aan welke monumentale onderdelen behouden moesten blijven en langzaamaan ontstond de definitieve tekening.”

Bij de bouw van de kerk zijn muurschilderingen aangebracht in het priesterkoor. Deze zijn later overgeschilderd, maar en zijn nog foto’s van. De vraag is, of die op één of andere manier weer terug kunnen komen in de verbouwde kerk. “Er zijn ideeën om die schilderingen misschien over te zetten op een glazen pui en die een prominente plaats te geven”, aldus Margry, die ook de gebrandschilderde glas-in-loodramen noemt als object om te laten terugkeren. Hij loopt naar het bureau met het beeldscherm en laat zien dat boven het vroegere zangkoor een studio komt waarin drie van de twaalf ramen herplaatst kunnen worden. “Een lastig karwei, want het is niet eenvoudig om de ramen heelhuids uit de muur te halen.”

Vijfde generatie Margry-architecten

Aan de tekeningen hebben twee architecten gewerkt en afwisselend drie mensen op de tekenkamer. “Mijn dochter heeft er ook nog een tijdje aan meegetekend. Zij is de vijfde generatie in onze familie. Mijn opa’s en overgrootvaders waren kerkenbouwers. Dus dat is wel heel leuk.” Wouter Margry haalt een oorkonde over 150 jaar Margry-architecten. Afgebeeld zijn de twee broers Evert en Albert. “Mijn opa Jos kwam op 19-jarige leeftijd in het bedrijf en had drie zonen die architect waren. Oom Fons nam het bedrijf in Rotterdam (dat nu MAS heet) over en een andere oom ontwierp onder andere de Christoffelschool in Aalst. Mijn vader was géén architect. Ik ben dan de vierde generatie.”

Voor het huidige bureau is het de eerste keer dat er een nieuw ontwerp wordt gemaakt van een bestaande kerk. “Wij vinden dit project één van de mooiste uitdagingen. Vanaf 2016 zijn we hiermee bezig geweest en we werden steeds enthousiaster. Uiteindelijk staan de appartementen ’n maand in de verkoop en ze zijn allemaal verkocht”, zegt architect Margry trots. Op de vraag of er wel eens tegenslagen geweest zijn tijdens het traject, zegt hij: “Los van wat je op Facebook ziet: er zijn altijd wel mensen negatief. Bijvoorbeeld: dit was de kans om er een poppodium van te maken. Je hoort ook geluiden van wéér appartementen, wéér meer parkeerplaatsen en weer meer wateroverlast vanwege de bestrating. Maar dat blijf je altijd houden. Er is natuurlijk een tijd geweest dat kerken gesloopt werden. Van mijn (over)grootvaders zijn tientallen kerken gesloopt van de zovelen. Sinds ’n jaar of dertig vindt men erfgoed belangrijk en daarom worden het gemeente- of rijksmonumenten. In Maastricht heeft men er bijvoorbeeld een mooie bibliotheek van gemaakt, maar de meeste kerken worden toch omgebouwd tot appartementen, net als hier.”

Buitengewone categorie

Het hoge gebogen plafond zal volgens Margry terug te zien zijn in de nieuwbouw. De voordeur zal intact blijven en ook de dagkapel zal gebruikt blijven worden “Zeventig procent van het metselwerk blijft behouden, en de dakvorm ook. Het orgel is verhuisd naar Polen en de trappen van het priesterkoor zullen ook verdwijnen. In ’n enkele nis zit nog een mooi reliëf dat misschien ook wel behouden zal blijven.” Margry hoopt dat de burgers blij zullen zijn met het eindresultaat en dat de kerk behouden blijft met de nieuwe functie. “Het was een werk van een buitengewone categorie waar je als bureau heel trots op mag zijn. Omdat het de eerste keer was en we er met veel inspiratie samen aan gewerkt hebben, met de ontwikkelaar, de aannemer, de gemeente en ons team, is het een buitengewoon plezier traject geworden. We hebben er samen het beste uit weten te halen.”

Download de gratis app van Valkenswaard24 en mis niets → Apple | Android

Ga terug